Hədislərdə keçən "Bütün itlərin öldürülməsi" hadisəsini anlamaqda çətinlik çəkirəm. Qarışqanı belə incitməyən...

02 Nisan 2015
4 534
0
Hədislərdə keçən "Bütün itlərin öldürülməsi" hadisəsini anlamaqda çətinlik çəkirəm. Qarışqanı belə incitməyən...
Hədislərdə keçən "Bütün itlərin öldürülməsi" hadisəsini anlamaqda çətinlik çəkirəm. Qarışqanı belə incitməyən...


Rəvayətlərdən başa düşüldüyü qədəriylə, öldürmə əmri bildiyimiz itlər üçün təsis edilmiş bir əmr deyildir. Bu əmr bütün yırtıcı heyvanlarla bağlıdır. Buxari və Müslimin səhihində belə bir hədis vardır:
"Beş dənə heyvan "fasiq" dır ki, Məkkənin hərəm bölgəsində də öldürülə bilər. Bunlar; siçan, əqrəb, qarğa, çalağan və yırtıcı itdir." (bir rəvayətdə: kişi ehramda da olsa bunları öldürə bilər.) (Buxari, Bədu'l-xalq, 16; Müslim, Həcc, 9: 66-72).
Bəzi rəvayətlərdə ilan da vardır. Hədisdə keçən açar sözlər bunlardır: Fasiq: Bu sözün lüğət mənası; yoldan sapmaqdır. Fasiq adam, Allah'ın əmr və qadağalarının təyin etdiyi cizginin xaricinə çıxan kimsə deməkdir. Bu heyvanlara "fasiq" adının verilməsi, bunların insanlara, digər canlılara və s yə zərər verməklə, heyvanlar aləminin böyük əksəriyyətinin yolundan kənara çıxmaları səbəbiylədir. (bax. Nəvəvi, Şərhi Müslim, əlaqədar hədisin şərhi).

Əl-Kəlb əl-Akur: Yırtıcı it deməkdir. Gördüyümüz qədəriylə bütün rəvayətlərdə it üçün bu vəsf istifadə edilmişdir. Bu da öldürmə əmrinin normal itlər haqqında olmadığı, itin it olduğu üçün belə bir cəzaya hədəf olmadığını göstərməkdədir. Necə ki İmam Nəvəvi, bu hədisi açıqlayarkən, bu görüşlərə yer verir:
"Cumhura/alimlərin böyük əksəriyyətinə görə, hədisdə keçən "əl-Kəlb əl-Akur" (yırtıcı köpək) sözü, bütün yırtıcı heyvanlar üçün keçərlidir. Çünki itin vəsfi olaraq keçən "əl-akur" sözü, yırtıcı mənasını verir. Buna görə, hədisdə keçən "yırtıcı köpək" təbiri, aslan, pələng, qurd kimi ümumiyyətlə yırtıcı heyvanlardan sayılanların hamısı üçün keçərlidir." (bax. Nəvəvi, Şərhi Müslim, əlaqədar hədisin şərhi).
Hz. Peyğəmbər (s.ə.s.) 'in Əbu Ləhəbin oğlu Utbə üçün etdiyi qarğış məşhurdur.
"Allah'ım! Ona itlərindən bir iti müsəllət et!"
deyə bəddua etmiş və bir gecə bir aslan gəlib karvanın arasında olan Utbəni alıb parçalamışdı. (bax. İbn Battal, Şərhul-Buxari-əl-Məktəbətu'ş-Şamilə, VIII / 80).
İmam Malik də belə deyir: Ehram'da olan bir kimsə, özünə əziyyət verən heyvanları / həşəratları öldürməsi caizdir. Əziyyət etməyənləri öldürməsi isə caiz deyildir. (əl-Mektebetu'ş-Şamilə, IV / 252). İmam Malikə görə, hədisdə söz mövzusu edilən "yırtıcı köpək" dən məqsəd; aslan, pələng, kaftar qurd kimi insanlara hücum edən, parçalayan hər cür yırtıcı heyvanlardır. (İbn Qudamə, əl-Şerhu'l-Kəbir, əl-Mektebetu'ş-Şamilə, III / 302).

Əslində Malikilərə görə, yırtıcı qurd kimi insana hücum edən, əziyyət edən bütün heyvanlar "yırtıcı köpək" mənasındadır və öldürülmələri caizdir. Lakin əziyyət etməyənləri öldürmək əsla caiz deyildir. (İbn Qudamə, a.k.ə- əl-Məktəbətu'ş-Şamilə, IV / 14). Məşhur alimlərdən İbnu Abdilber'ə görə, zərərli olmadıqca heç bir it öldürülməz. Çünki Hz. Peyğəmbər (s.ə.s.), canlıları silaha hədəf etməyi qadağan etmişdir. Üstəlik itə su vermənin fəziləti ilə əlaqədar hədis mövcuddur.
Hədisdə "Hər ciyər sahibinə su vermənin əcri vardır." buyurulmuşdur. Ayrıca hər tərəfdə bu qədər alim dinə zidd hərəkətlərə işlərə göz yummağa oyanıq kəslər olduğu halda, itləri öldürmə adəti yoxdur. Mən, müsəlmanların heç bir fəqihinin, it bəsləməyi ədaləti cərh edən, şahidliyə mane olan bir hal görmədim. Sadəcə Şafii məzhəbi, ehtiyac olmadığı halda it bəsləməyi haram saymışdır" deyər. (İbrahim Canan, Kütübü sittə, 13/516)
Söz mövzusu hədis belədir: Hz. Əbu Hüreyrə (Allah ondan razı olsun) nəql edir: Hz. Peyğəmbər (sallallahu aleyhi və səlləm) belə buyurdu:
"Bir adam yolda gedərkən çox susadı. Bu əsnada bir quyuya rast gəldi. İçinə girib su içdi. Çölə çıxdığında susuzluqdan ləhləyib torpağı yeməkdə olan bir it gördü. Adam öz-özünə: 'Bu it də mənim kimi susamış' deyib təkrar quyuya endi, məstini su ilə doldurub ağzıyla tutaraq çölə çıxdı və köpəyə su verdi. Allah onun bu davranışından məmnun qaldı və onu bağışladı. "Hz. Peyğəmbər (s.ə.s.) 'in yanında olanlardan bəziləri:
'Ey Allah'ın Rəsûlü! Yəni heyvanlar (a etdiyimiz yaxşılıqlar) üçün də bizə bir mükafat var mı?' dedilər. Allah'ın Rəsulu:
'Bəli! Hər yaş ciyər (sahibi olan canlılara edilən yaxşılıqlar) üçün bir mükafat vardır.' buyurdu." (Buxârî, Şirb, 9, Vudu, 33; Müslim, salam, 153; Əbu Davud, Cihad, 47).
Digər bir rəvayətdə isə Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) belə buyurmuşdur:
"Pis yolda olan bir qadın, isti bir gündə, bir quyunun ətrafında fırlanan bir it gördü, susuzluqdan dilini çıxarmış ləhləyirdi. Qadıncığaz məstini çıxarıb onunla onu suladı. Buna görə bağışlandı." (Müslim, Tövbə, 155).
Bu hədislərdən də aydın olduğu kimi, İslamda Allah'ın yaratdığı bütün canlılara qarşı mərhəmət əsasdır. Hənəfi məzhəbinin məşhur fiqh qaynağı əl-Məbsut'da bu görüşlərə yer verilmişdir:
"Hədisdə ifadə edilən yırtıcı köpək" dən məqsəd qurd, aslan kimi əziyyət verən yırtıcı heyvanlardır. İmam Şafinin dediyi kimi, hədisdə qeyd olunan şey budur: Zərərli, təcavüzkar olan yırtıcı heyvanlardan başqasını öldürmək caiz deyildir." (Əl-Məbsut- əl-Məktəbətu'ş-Şamilə V / 159).
Necə ki, Şafii məzhəbinin məşhur alimi İbn Həcər əl-Heytəmi, yırtıcı itin öldürülməsi mövzusunda bunları söyləyir:
"Yırtıcı iti ac buraxaraq ölümə tərk etmək caiz deyildir. Əksinə, öldürüləcəksə, mümkün olduğunca ən gözəl bir şəkildə öldürmək lazımdır." (bax. Tuhfətu'ı-Muhtac- (əl-Məktəbətu'ş-Şamilə, IV / 252).
Əl-Beycermî'nin ifadəsi bu mövzuda daha aydındır:
"Yalnız faydalı olan itlər deyil, zərəri olmadığı, təcavüzkar və yırtıcılığa yönəlmədiyi müddətcə bütün itlərin canı möhtərəmdir, toxunula bilməz." (Haşyetu'l-Beycermî Alal-Menhec-əl-Məktəbətu'ş-Şamilə, I / 474).
Buna görə Peyğəmbər Əfəndimizin (s.ə.s.) öldürmələrinə icazə verdiyi heyvanlar, vəhşi, yırtıcı və təcavüzkar heyvanlardır.
Mövzuyla əlaqədar önəmli bir xatırlatma:
İslam dininə hörmətin və imanın bir gərəyi olaraq Qur'an və Sünnəyə belə -üç kateqoriya halında- baxmaq lazımdır.
Öncə ayələrə baxış tərzimizi müəyyən edək:
a. Bu ayə Allah'ın kəlamıdır.
b. Allah bundan nəyi qəsd etmişsə onun o muradı haqqdır.
c. Allah'ın muradı bu ola bilər, bu da ola bilər.
İlk iki maddədə tərəddüd etmək din və imanla bağdaşmaz. Son maddədəki düşüncə isə, bir təfsir, şərh mövzusudur və fərqlilik göstərməsi, işin təbiətinin gərəyidir. Bu xüsus, eyni zamanda İslam'ın, insanın elmi azadlığına və ağlına verdiyi dəyərin də bir ifadəsidir.
Hədis mövzusunda isə bir fərqlilik söz mövzusudur.
Yuxarıdakı (a) maddəsində Qur'an üçün söylədiyimiz hökm, burada az da olsa bir fərqlilik göstərməkdədir. Çünki, bir çox hədisin sübutu Qur'an kimi qəti deyildir. Onun üçün hər hədis üçün "Bu söz qəti olaraq Allah'ın Rəsulunun sözüdür." deyə bilmərik.
Lakin buna diqqət etmək lazımdır ki, Hz. Peyğəmbər (s.ə.s.)'in üslubuna ciddi aşina olan, sözün qızılını dəmirindən ayıracaq qədər ixtisaslaşmış böyük hədis alimlərinin "Bu hədis qəti olaraq səhihdir, doğrudur." dedikləri mövzularda tərəddüd göstərmək doğru olmaz. Hz. Peyğəmbər sallallahu aleyhi və səlləm'ə aid olmayan bir sözü ona nisbət etmək nə qədər çirkin isə, onun mübarək ağzından çıxan bir sözü -hikmətini araşdırmadan, öyrənməyə çalışmadan- sırf öz ağlına uyğun gəlmədiyi üçün, Onun olmadığını və ya ola bilməyəcəyini söyləmək də o qədər çirkindir. Ya bizim bəyənmədiyimiz o söz həqiqətən Hz. Peyğəmbər (s.ə.s.) 'ə aid isə ...
(b) bəndindəki hökm hədis/sünnə üçün də eynilə keçərlidir. “Hz. Peyğəmbər sallallahu aleyhi və səlləm'in bu sözlə məqsədi nədirsə, onun muradı haqq və doğrudur” demək, imanın gərəyidir.
(C) bəndi burada da eynilə keçərlidir. Hədis və ya sünnə fərqli şərh oluna bilər. Həqiqətən, fərqli şərh və ya təfsir dediyimiz şey, cəhalətin, şeytanın və ya nəfsin kefinə görə deyil, elm, ağıl, iman və ədəbin arzusu istiqamətində olmaq məcburiyyətindədir. Onun üçün bizim kimilərə düşən, birbaşa Qur'an və hədislərdən hökm çıxarmamaq, işi əhlindən soruşmaqdır.
Əvvəlki Xəbər Növbəti Xəbər
RƏY ƏLAVƏ ET
Bilgilendirme
Yorum Ekleyebilmeniz için Sitemize Kayıt Olmanız Gerekmektedir.