Su Pəriləri Haqqında Maraqlı Faktlar
BU MİFİN TARİXİ
Su perisi haqqındakı efsanelerin tarixi e.e beş mininci illere gedib çıxsa da, indinin özünde de bu efsaneler öz aktuallığını saxlayır.
Su perileri haqqında efsanelere, demek olar ki, bütün xalqların mifologiyasında rast gelmek olar. En çox da yunanların zengin folklorunda. Bu miflerde su perileri adeten adalarda, deniz sahillerinde tek ve yaxud toplu halında yaşayan ehtiraslı meleklerdir. Meselen, bir denizçinin, seyyahın yolu oradan düşseydi o zaman su perileri onun geri dönmesine heç cür razılıq vermezdiler. Bu kolorit az da olsa, özünü “Odissey” eserinde gösterir. Düzdür, Odisseyi buraxmaq istemeyen qadınlar yarıbalıq olmasa da, deniz yaşamı ile bilavasite elaqede olan melekler idi. Yunan su perileri adeten müsbet obrazlar kimi tesvir olunur. Eger kiminse heyatına son qoysalar bele, bunu qesden deyil, insan fiziologiyasını bilmediklerine göre edirler. Onlar qonaqperverlikle insanları suyun altındakı kralığa aparanda başa düşmürler ki, insan suyun altında nefes ala bilmez. Belke de, bunun vicdan ezabıdır ki, onlar növbeti kişini “xoşbext” etmek üçün sahilde növbe çekirler.
Su perilerine baxış açısı rus folklorunda bir az ferqlidir. Ümumiyyetle, rus nağıllarında az qala bütün suretler menfidir. Ele bil ruslar bu dünyada yaxşı varlığın olmasına inanmır. Onların su perileri adalarda, denizlerde deyil, bataqlıqda peyda olur, ve heç de xoş niyyetle deyil. Onlar birmenalı şekilde özüne qurban seçmek meqsediyle ova çıxır. Onların ovu çox vaxt sade rus çobanı olur. Bu çobanlar çirkli bataqlıqdan çıxan gözel su perisini - yarıçılpaq qadını görende, tebii olaraq, özüne nezareti itirir ve artıq çoban bataqlıqda çabalayır... Rus su perileri reqsi, musiqini çox sevir, onlar gur sesle oxuyub etrafdakıları başına yığımağı xoşlayır. Revayete göre, su perileri ilde bir defe, bir heftelik bayram teşkil edirler. Hemin vaxt onlara rast gelmemisense, demek bextin getirib.
Şerq folklorunda su perilerini anlamaq çetin meseledir. Onlara adeten iri denizlerde, sıldırım qayaların altındakı deryalarda rast gelmek olar. Onlar da diger efsanelerdeki su perileri kimi ehtiraslı, maceraperestdirler, iri gemilere hücum etmeyi, denizçileri başdan çıxartmağı, gemini batırmağı - bir sözle felaket yaratmağı xoşlayırlar. Onlarla rastlaşan denizçiler facienin yaxınlaşdığını qeti hiss etmirler. Gözel perilerin ağuşunda mest olan denizçiler, ya denizin dibinde, ya qayalara çırpılanda veziyyeti anlayırlar.
Avropa menşeli folklorda ise onlar sadece reqsi xoşlayan, çemenliklerde özlerine meclis qurub, oxuyub-oynayan, xoşmeramlı varlıqlardır. Onlar suda boğulan insanları xilas edir ve bunu heç vaxt dile getirmirler. Su perisinin öz yaxşılığını sirr kimi saxlamağı vacibdir.
ONLAR NECEDİR?
Su perilerinin xarici görünüşü haqda demek olar ki, bütün şahidlerin dedikleri üst-üste düşür. Su perilerinin boyu çox da uzun olmur, bedenleri hamar, işıltılı, derileri ağ-sarı, üzerinde deniz yosunları, saçları dalğavari, çox uzun ve sıx (bütün bedenlerini örtür), rengi açıq-sarı, küren ve qara, gözleri insan gözünden bir qeder böyük, nadir hallarda qırpılır, şeffaf, geceler fosfor kimi parıldayır. Dişleri balıq dişi kimi xırda, yaşıl rengde, itiuclu, bedenleri göbekden yuxarı qadın bedeni, küreyi
düz hamar (sanki sümüksüzdür), bedenlerinin aşağısı iri balıq quyruğu, yelgecli, sesleri cingiltili, qulaq batırıcı, dilleri anlaşılmazdır, özlerine mexsus neğmeleri olur.
Orta esr alman tebietşünası İohan Yonetus özünün “Balıqların ve balinaların tebii tarixi” adlı eserinde yazır ki, bütün böyük su perilerinin çekisi insanın çekisinden az olur: “Buna baxmayaraq şahidlerin ifadelerinin analizi gösterir ki, “deniz adamları” müxtelif boyda – 3-4 yaşlı körpenin boyundan tutmuş 2 metre qeder olurlar. Ancaq denizçiler ve balıqçılar esasen 150-170 sm reqeminin üstünde dayanırlar”. Yonetus daha sonra iddia edir ki, su perilerinin qidası yosun ve müxtelif deniz ilbizleri, xırda balıqlar ola biler. Meselen, su perilerinin qedim tesvirlerinin bir çoxunda onlar ellerinde balıq olaraq tesvir edilirler. Yonetus o dövrde balıqlar haqqında ona melum olan informasiyalara, hemçinin söylemelere esaslanaraq su perilerinin eynen insanlar kimi doğub törediyini bildirirdi. Alim bu meselede daha çox su perilerinin kişilere olan münasibetlerine, onlarla nikaha giren denizçiler, balıqçılar haqqında revayetlere istinad edirdi. Heqiqeten yunanların, irlandların, şotlandların, german ve slavyan tayfalarının revayetlerinde su perileri ile insanların nikahından doğulan uşaqlar barede çox danışılır. Bu uşaqlardan bezileri eynen su perileri kimi qurşaqdan yuxarı insan, qurşaqdan aşağı balıq bedeninde doğularaq suda yaşayırlar, bir qismi ise normal insan kimi meşhur sülalelerin esasını qoyublar. Bunlarla bele, tebietşünas su perilerinin eynen balıqlar kimi onurğasız olduqlarını da iddia edirdi.
ONLAR NECE ÇOXALIRLAR?
Su perileri saylarını insanların hesabına genişlendirirler. Ölmüş südemer qız uşaqlarını, yarımçıq doğulmuş körpeleri, suda özünü boğub intihar eden qadınları, çayda, denizde tek çimen qızları öz meskenlerine çekirler. Su perileri ilin müeyyen günlerinde sahile çıxıb, bir hefte quruda yaşayırlar. Slavyan menbelerinde, bu günler Semik gününden Petrov gününe kimi davam edir, Ruh günü ve ya Troitsa günü adlanır. Su perileri bu günlerde su kenarındakı meşede, talada bir yere yığışır, sehere qeder şenlenir, çığır-bağır salir, gülüşürler. Bu vaxt ordan yad adam keçerse, onu çağırıb neğme ve gülüşleri ile daireye alır, hemin insanı nefesi kesilene qeder qıdıqlayırlar.
İnsan ölenden sonra, onu denizin, gölün dibine çekir ve iti dişleri ile onu parçalayıb, uzun müddet qidalanırlar.
SU PERİLERİ HAQQINDA ÜÇ NEZERİYYE MÖVCUDDUR
Elmi araşdırmalarda su perisiyle bağlı üç nezeriyyeye rast gelinir. İlk nezeriyyeye göre, su perileri XIX esre qeder yaşayıb. Alimler bu mexluqların baresinde Arstotelin de yazdığını esas getirerek, araşdırma aparır ve bele qenaete gelirler ki, onurğasız varlıqlar 19-cu esredek sualtı seltenetlerinde ömür sürübler.
İkinci nezeriyyede, dinozavrlardan tutmuş, su perilerine qeder bütün mifik varlıqların eslinde milyon iller önce yer küresinde yaşaması ve tekamül getdikce mehv olmasından danışılır.
Diger nezeriyyenin terefdarlarına göre, su perisi eslinde- ucu-bucağı görünmeyen denizde başın itirmiş denizçinin gözüne görüne bilecek tebii qarabasmadır. Nezere alsaq ki, denizin dalğalanan sethi müxtelif görüntülere sebeb olur, bu ehtimal inandırıcıdır. Bes qulaqbatırıcı sesler? Musiqi? Bu barede yaranan söz-söhbetde deyilir ki, su perileri ile qarşılaşan insanlar onların dehşetli sesler çıxardığının şahidi olublar. Alimler ise bu barede susurlar.
SU PERİSİ MUMİYASI TAPILIR
Kembricde tapılmış su perisi mumiyasının üzerinde aparılan rentgenoloji ekspertiza neticeleri göztermişdir ki, bu mumiyanın saçları insan saçları, derisi ve dişleri ise balığınkı kimidir. Ancaq mumiyanın qabırğaları adi meftilden, gövdesinin yuxarı hisseleri ise taxtadandır.
“Bizim terefmizden müayine olunan bu SU PERİSİ 60% insan, 40%-ise balıqdır” - deye Kembricden olan tedqiqatçı Xuanita Xollis bildirib. Sözügeden su perisi mumiyasının I esre aid olduğu güman edilir. Hetta bu su perisinin “oğlan dostu” da tapılıb. Bele ki, bu iki mumiya, 1982-ci ile kimi London Tibb Tarixi institutunda eksponat kimi saxlanılıb. Bir müddetden sonra, su perisi Bakston muzeyine aparılmış, onun “oğlan”ı ise Londonda qalmışdı.
SU PERİSİNİ GÖRENLER
Su perilerine inanmayanlar, (ümumiyyetle mifik varlıqlara ) bunu, heç vaxt onlara rast gelmedikleri ile izah edirler. Amma bu “deniz qızları”na rast gelerken yeqin ki, her şey deyişir, insan inanmağa mecbur olur.
Su perilerinin üze çıxması ile bağlı ister keçmişde, isterse de indiki dövrde çoxlu melumatlara rast gelmek olar.
Ünlü ingilis seyyahı Henri Qudzon 1625-ci ilde öz gündeliyinde, bu qeydleri yazıb: "Denizçilerden biri onu gördü ve sakitce meni çağırdı. Belden yuxarı qadın bedeni idi, küreyi hamar, derisi çox ağ idi. Uzun qara saçları vardı. Denizde üzende delfin quyruğuna oxşar quyruğu görünürdü". 1717-ci il London qezetlerinin birinde su perisinin tutulması xeberi yazılmış ve resmi de çekilmişdi.
Çox ecayib bir deniz varlığı ise Barneo limanında tutulmuşdu.
Uzunluğu 1.5 metr idi. Su dolu çellekde cemi 4 gün yaşadı. Siçan civiltisine oxşar sesler çıxarırdı. Ona verilen balıq ve diger yemeklerin heç birini yemedi.
2004-cü ilin mart ayında, Xezer denizinde azerbaycanlı denizçiler ölkemize mexsus traulerle üzerken, denizde kişi cinsine mexsus, yarıbalıq qeribe varlıq görübler. Kapitan Qafar Hesenov İran sahillerine çıxdıqdan sonra İranın (Zindagi) qezetine hadiseni danışıb: "Evvelce o, üzdüyümüz istiqametden bir qeder uzaqda idi. Evvel ele bildik ki, böyük balıqdır. Sonra onun baş hissesinde qara-yaşıl saç gördük. Qüvvetli elleri vardı. Qarnı xeyli böyük olub, ireli çıxmışdı. Bedeninin uzunluğu 1.60 sm olardı. Alt dodaqları boğazına kimi çatırdı.”
Bu yaxınlarda İsrailin Hayfa bölgesi sahillerinde, su perisi peyda olması ile bağlı melumatlar yayıldı. Bu ölkenin metbuatına istinaden, SİA-nın verdiyi xebere göre, Kiryat Yam Belediyyesine bir-birinin ardınca deniz sahilinde “deniz qızı” görüldüyü barede xeberler daxil olub. Nehayet, belediyye sözügeden varlığı tutub getirene, yaxud lente alana 1 milyon dollar mükafat ved edib. Lakin Şeher Meclisinin nümayendesi Natti Zilberman bele bir mükafat elan olunması barede yayılan xeberleri tekzib edib. O bildirib ki, son bir neçe ay erzinde onlarla ferqli ve bir-biri ile elaqesi olmayan insan Meclise müraciet ederek, “deniz qızı”nı gördüyünü deyib. Zilbermanın sözlerine göre, su perisini gördüyünü iddia edenler onu yarıbalıq, yarıqadın formasında tesvir edirler. Bütün bunların ne derecede heqiqite uyğun olub-olmadığını aydınlaşdırmaq meqsedile şeherin deniz sahili boyunca kameralar quraşdırılıb. Lakin kameralarda qeyri-adi bir varlıq qeyde alınmayıb. Ayrıca, sıravi yehudilerin bezileri de sahile gelerek gözlerini qırpmadan semaya ve denize baxırlar.
SU PERİSİ MÖVCUDDURMU?
İnsanlar uzun iler boyunca, su perisinin mövcudluğunu, yoxsa onun sadece mifik personaj olduğunu öyrenmeye çalışıb. Bir müddet evvel, ABŞ Atmosfer ve Okeanın Tedqiqatı üzre Milli İdaresi su perileri barede heqiqeti açıqlayıb. Mütexessisler bildirib ki, su perilerinin mövcudluğu barede sübut tapılmayıb. Bu barede melumat Animal Planet telekanalında: «Su perileri: Tapılmış beden» filmi nümayiş etdirildikden sonra verilib. Filmin müellifleri onun elmi-fantastik olduğunu bildirse de, tamaşaçılar bedeni real qebul edibler. Filmin heqiqete oxşaması üçün müasir kompüter fendlerinden istifade olunub. "Yarıinsan, yarıbalıq olan su perileri mifik personajlardır. Bizim su perilerini öyrenmek üçün elmi proqramlarımız yoxdur” – deye Milli Okean xidmetinin metbuat katibi Kerol Kavan bildirib.
