Bəziləri "R" hərfini niyə deyə bilmir?
Rotasizm artikulyasiya pozğunluğu nəticəsində yaranır, əsasən, uşaqlarda, bəzən isə böyüklərdə də müşahidə olunur. Bir sıra hallarda bir qrupdan, ya da fərqli qruplardan olan bir neçə səsin qeyri-düzgün tələffüzünə rotasizm deyilir. Normal vəziyyətdə "R" hərfinin tələffüzü zamanı dil üst damağa, ön dişlərə tərəf qalxmalı, müvafiq səsi yaradan titrəyişi əmələ gətirməlidir. Rotasizm zamanı isə bu proses pozulur.
Rotasizmin baş vermə səbəbləri müxtəlifdir.
Feat.Az bildirir ki, "R" səsini tələffüz edərkən, dil, yaxud da dodaqların yanlış yerdə olması ilə bağlı rotasizm baş verir. Məsələn, bu, dilçəyin yanlış titrəyişindən, dil, yaxud dodağın sürüşməsindən asılı ola bilər.
Eşitmənin pozulması da səbəblər arasındadır. Anadangəlmə patologiya, yaxud eşitmə qabiliyyətini zəiflədən soyuqdəymə nəticəsində uşaq, sadəcə, "R" hərfini düzgün necə tələffüz etmək lazım olduğunu eşitmir.
Bunan başqa, dilin müxtəlif travmaları, alt, yaxud üst çənədə dişlərdən birinin olmaması, dilin, dişlərin, damağın quruluşunun anadangəlmə olaraq normal insanlardakından fərqlənməsi nəticəsində də "R" hərfinin tələffüzünün çətinləşməsi mümkündür.
Rotasizmin əsas səbəbi kimi daha çox danışıq aparatının patologiyası göstərilir, məsələn, dilin birləşdirici pərdəsinin - dil bağının çox qısa olması kimi...
Bəzi pozuntular ana bətnində inkişaf prosesində formalaşır, digərləri isə həyatın gedişində yarana bilir.
Patologiya genetik də ola bilər. Məsələn, irsi əlamət olaraq nadir rast gəlinən dişləri və alt çənənin irəli çıxmasını qeyd etmək olar. Həmçinin, əgər ata və ana "R" hərfini düzgün tələffüz edə bilmirsə, uşaq da böyük ehtimalla eyni problemi yaşayacaq.
Uşaqların çoxu əvvəldən düzgün danışa bilmirlər, amma böyüdükcə onların nitqi düzəlir. Çox şey uşaqların ətrafındakı böyüklərdən asılıdır. Əgər valideynlər uşaqların səhvini düzəltmirsə, bu qüsur axıra kimi qala bilər.
Ailədə müxtəlif dillərdə, yaxud evdə bir, bağçada başqa dildə danışılırsa, uşaqlar bu dilləri qarışdırmağa başlayır, bu da yanlış tələffüzə aparır.
İlk baxışdan rotasizmdə qorxulu heç nə olmadığı görünür. Yalnız bu, bir çox xoşagəlməz vəziyyətlər yarada bilər. Məsələn, bəziləri belə uşaqlara gülür, belə insanların nitqi çətin başa düşülür, müəllim, diktor, siyasətçi və s. peşələrin qapısı onların üzünə bağlıdır.
Belə insanlarda tez-tez psixoloji problemlər yaranır. Onlar öz nitqlərindən utanırlar. Bu isə sosial çətinliklər yaradır.
Ən yaxşısı rotasizmlə mübarizəyə uşaq vaxtı başlamaqdır. Öncə səbəbləri müəyyənləşdirmək, bunun üçün uşağı stomatoloq, lor və loqoped müayinəsindən keçirmək lazımdır. Əgər fizioloji və təbii pozuntular yoxdursa, adətən loqoped müəyyən məşqlər nəticəsində problemi aradan qaldıra bilir.
Eşitmə və danışıq aparatında pozulmalar varsa, dərman müalicəsi, hətta operativ müdaxiləyə ehtiyac yaranır. Stomatoloq üst-üstə düşmüş dizləri düzəltməli, lazım gəldikdə isə dil bağı əməliyyat olunmalıdır. Bu, nitqi daha dəqiq və düzgün edəcək.
Böyük adamlara da bu məsələdə yardım etmək mümkündür. Bunun üçün də ilk növbədə rotasizmin səbəbləri müəyyən olunmalıdır.
Bir məsələni də diqqətə çatdıraq ki, "R" hərfinin tələffüzündə yaranmış problemi ev şəraitində də aradan aldırmağa kömək edən xüsusi məşq proqramları mövcuddur.
