Eşq və intiqam
əsər boyukdur hisse hisse size teqdim edecem )
əminəmki bəyənəcəsiz.......
İŞTİRAK EDƏNLƏR
Ə l i m ə r d a n - quldur dəstəsinin atamanı.
İ b a d - onun yoldaşı.
P i r i b a b a - ovçu meşə qarovulçusu.
Y a s ə m ə n - Əlimərdanın arvadı.
X a l i s ə n ə n ə - Piri babanın arvadı.
Ç i n g i z - surətən Əlimərdanın oğlu,
Q ə m ə r - Əlimərdanın qızı.
C ə b i - Əlimərdanın nökəri.
Ş a h b a z b ə y - mülkədar bəy.
H ə c ə r x a n ı m - onun arvadı.
Ş ə m s i b ə y - onun oğlu
Z ö h r ə x a n ı m - onun qızı.
S ə f i b ə y - qəza naziri.
X a v ə r - xidmətci qız.
H e y d ə r q u l u - }nökərlər
S ə f a
P r i s t a v.
S t r a j n i k l ə r.
Səhnə meşə içində ağac çəpərlə hasarlanmış bir həyət göstərir. Həyətin sağ tərəfində Piri babanın koması, sol tərəfdə meşə sahibi Həsənqulu ağanın ikimərtəbəli evi görünür, Həyətde neçə yerdə skamyalar qoyulmuşdur. Yasəmən komanın onündə oturub özünü günə verir. Yanında bir beşik. Pərdə qalxdıqda Piri baba çiynində tüfəng, əlində qırqovul daxil olur.
P i r i b a b a. Yasəmən, gör sənə nə kök qırqovul ovlamışam.
Y a s ə m ə n. Ah, nə gözəl qırqovuldur.
P i r i b a b a. Qızım, gərək bu gün də durmayaydın. Özünü gözlə, yoxsa
üzülərsən.
Y a s ə m ə n. Baba, doğrudur, mən şəhərdə tərbiyə almışam, amma əslim
kürddür. Bizim arvadlar köç üstündə atdan düşüb, doğarlar, yenə atı minib köçdən qalmazlar. Üç gün yatdığım kifayət edər. Ürəyim darıxdı, çıxdım
ki, özümü bir az havaya verim.
P i r i b a b a. Bəs, Xalisə haradadır?
Y a s ə m ə n. Xalisə nənə bulaqdan su gətirməyə, həm də çağanın əsgilərini
yumağa gedibdir.
P i r i b a b a. Topal gəlib çıxdımı?
Y a s ə m ə n. Xeyr.
P i r i b a b a. Görəsən, nə qəziyyə üz verdi ki, bu üç günün ərzində gəlib çıxa
bilmədi. (Tüfəngi ağacdan asıb Yasəmənin yanında oturur.) Yasəmən, Əlimərdanın
sədası bizim torpaqdan gəlir, görünür İrandan bu tərəfə keçmişdir.
Y a s ə m ə n. Ah, baba, bu nə ömürdür ki, mən sürürəm. Bu gün tamam yeddi
aydır ki, Əlimərdan məni burada qoyub özü qaçaq olmuşdur. Bu uzun müddətdə nə gecə, nə gündüz xəyalımdan, ürəyimdən sevgili ərim çıxmır. (Ağlayır.)
P i r i b a b a. Yasəmən, səbir et, naşükür olma. Allaha dua et, ürəyin təsəlli
tapsın. Bu bəlalar, bu cəfalar ki, sən çəkirsən, hamısı Əlimərdanın ucundandır.
Rəhmətlik qardaşımın cəmi xasiyyəti oğlu Əlimərdana keçmişdir. Atası kimi
təkəbbürlü, kinli, höcət, qoçaq bir dəliqanlıdır. Hansı bir rəiyyət qızının irznamusuna ağaları toxunmamışdır?
Ya s ə m ə n. Allah o ağaları dünya üzündən məhv edəydi, ta bizlər də rahat
gün görəydik.
P i r i b a b a. Nə etməli, qızım, dünya belə gəlib, belə də gedəcəkdir. Qüvvətli
zəifi basacaq, əzəcək, zalım məzlumu incidəcək, məhv edəcək, dövlətli kasıbı
sıxacaq, boğacaqdır. Qızım, bunlar tək insanda deyil, heyvanda da belədir. Tamam
qırx ildir ki, mən bu meşədə ömür sürürəm. Bu bağlarda ov edirəm. Hər bir
heyvanın, quşun, həşəratın yaşayışına diqqət etmişəm. Bir də görürsən, bir tərlan
kəklik ovlayıb qaya başında yeməyə məşğuldur. Qəflətən ondan qüvvətli bir şahin
ildırım kimi şığıdı, onun əlindən aldı, havaya qalxdı. Bax, böcəkləri qurbağalar,
onlan ilanlar, ilanları da kirpilər yeyib tələf edirlər.
Y a s ə m ə n. Baba, onlar heyvandır, anlamır, ağılları yoxdur. Bəs bu insanlar
nə üçün bir-birlərini qırırlar?
P i r i b a b a. Qızım, biri dövlət üstə, biri şöhrət üstə, biri tamah üstə, səbəbləri
çoxdur. Mənim qardaşım oğlu Əlimərdan da qeyrət, namus üstə. Mənim
nəsihətimə qulaq asmadı, dedi gərək Şahbaz bəyin nəslini qırıb, yer üzündən məhv edəm. Onun əmisi oğlu Tağı bəyi və nökəri Fərəci öldürüb qaçaq düşdü.
Y a s ə m ə n. Piri baba, nə vaxt ki, bədbəxtlik bizə üz verməmişdi, Əlimərdan
məni sevib mehriban dolanırdı. Qəmər qəziyyəsi sonra büsbütün dəyişilib,
arvad adını yanında çəkmək mümkün deyil. Mənlə xudahafiz edendə dedi ki,
Yasəmən, qız doğsan öz əlimlə, qədim ərəblər tək, boğub atacağam. Baba, dönmüş
taleyim burada da məni ərimin yanında xəcil etdi, qız doğdum.
P i r i b a b a. Qəm etmə, qızım, övlad şirin olar. Özün görəcəksən ki, necə
əzizləyib sevəcəkdir.
Y a s ə m ə n. Allah sən deyən kimi edəydi, baba.
P i r i b a b a. Qorxma, elə də olacaqdır, bax, bu meşə sahibi Həsənqulu ağa da
oğul həsrəti çəkirdi. Allahtaala ona qızı Züleyxanı verdi. Mən bu sinnə çatmışam,
amma atanın qıza elə məhəbbət bağladığını görməmişəm, eşitməmişəm. Bax, bu
evi Həsənqulu ağa qızı üçün tikdirmişdir. Ağa burada həftələrlə ov edəndə,
Züleyxa xanım da qaravaşları ilə burada yaşardı. Xalisə onun istəkli
qulluqçularından biri idi. Ağanın ondan başqa övladı olmadı. İndi bu meşənin
sahibi həmin Züleyxa xanımdır. Yasəmən, Əlimərdan da qızını inşallah elə
sevəcəkdir.
Y a s ə m ə n. Ah, o günü görsəydim, ölməzdim.
P i r i b a b a. Xalisə gəlib çıxmadı. Xörək nə vaxtı bişəcəkdir?
Y a s ə m ə n. Odun yoxdur, olsaydı durub özüm bişirərdim.
P i r i b a b a. Onda, mən durum oduna gedim, ona kimi də Xalisə gəlib çıxar.
(Baltanı və ipi goturub gedir.)
Y a s ə m ə n (yalnız, cağanı beşikdən goturub). Xudaya, dərgahına el götürüb
dua edirəm, mənə əta etdiyini - bu məsum balanı ata məhəbbətindən məhrum etmə.
(Laylay calır.)
Laylay dedim yatasan,
Qızıl gülə batasan.
Qızıl gül bağın olsun,
Kölgəsində yatasan.
Balam, a laylay.
Gülüm, a laylay, a laylay.
Mən aşiqəm balasın,
Laçın verməz balasın.
Mən balamı istərəm,
Balam istər balasın.
Bu halda həyət qapısı döyülür. Yasəmən gedib açır, Həcər xanım qucağında bir körpə uşaq daxil olur.
H ə c ə r. Yasəmən, nə təəccüblə mənə baxırsan? Yoxsa məni tanımırsan?
Y a s ə m ə n. Bilmirəm, yuxu görürəm, ya doğrudan da Həcər xanımı görürəm.
H ə c ə r x a n ı m. Doğru deyirsən, Şahbaz bəyin arvadı quldurbaşı
Əlimərdanın evində, bu yuxu deyil nədir? Gəl, otur dərdimi sənə söyləyim.
(Skamyada otururlar.) Yasəmən, irəlidə sən mənim xidmətçim olmusan. Xeyr,
səhv etdim, xidmətçim yox, sevgili bacım olmusan, sirr yoldaşım olmusan.
Yasəmən, o günlər yadındadırmı?
Y a s ə m ə n. Bəli, yadımdadır.
H ə c ə r x a n ı m. Başımızda eşq sevdası, ürəyimizdə məhəbbət atəşi, son
Əlimərdanı sevirdin, mən Nadir bəyi. Sən məhəbbət uğrunda cəfa çəkdinsə de,
axırda sevgilinə gedib, məramına çatdın. Lakin mənim baharım solub, zimistan
oldu. Yadındadırmı, bir gündə iki şəxs mənə elçi düşdü, biri sevdiyim, söz
verdiyim Nadir bəy, o biri bədəxlaq, bədxasiyyət, çaxır içən, günlərini
meyxanalarda keçirən
Ş a h b a z b ə y. Nadir bəy kasıb, Şahbaz bəy dövlətli. Borc boğazına çıxmış,
mülkü, evi Şahbaz bəyin yanında girovda olan atamın meyli kimdə olması məlum
idi. Yadındadırmı, mən Şahbaz bəyə getmək istəmədim.
Y a s ə m ə n. Bəli, yadımdadır. Atanız dedi: Həcər, Şahbaz bəyə getməsən,
özümü öldürəcəyəm.
H ə c ə r x a n ı m. Anam da saçlarını yoldu ki, bizi bədbəxt etmə, küçələrə
salma. Axırı mən razı oldum. Şahbaz bəyə gözləri yaşlı getdim. O gündən
cəfalarım, bəlalarım başlandı... Şahbaz bəy evimi cürdüxanaya, qumarxanaya
döndərib, çəngilər ilə kef etməyə başladı. Nadir mənim göz yaşıma dözə bilməyib
baş götürüb bu vilayətdən getdi. Axırda Şahbaz bəyin binamusluğu bir dərəcəyə
çatdı ki, öz süd bacısı, qardaşı Əlimərdanın bacısı Qəmərin namusuna toxundu.
Y a s ə m ə n. Ah, indi məni də gözü yaşlı qoyan o binamus oldu.
H ə c ə r x a n ı m. Yasəmən, o zaman, o iki körpəm olmasaydı, biri Şəmsi, o
biri Zöhrə, inan ki, mən də özümü Qəmər kimi qayadan atmışdım.
Y a s ə m ə n. Yazıq Qəmər, qardaşım İbada nişanlı idi. Bir-birlərini çox
istəyirdilər. Sonra İbad da gedib Əlimərdanın qaçaq dəstəsinə qoşuldu. Piri babanın deməyinə görə siz altı aydır ki, Züleyxa xalanızın yanında olursunuz və heç kəsə də görünmürsünüz.
H ə c ə r x a n ı m. Doğrudur, orada gizli olmağımın sirrini gılmişım sənı açıb
söyləyım və səndən kömək istəyəm. Başqası məni anlayıb dadıma çatmayacaqdır.
Y a s ə m ə n. Söyləyiniz görüm, məndən nə kömək istəyirsiniz? Özünüz
bilirsiniz ki, əlimdən gələni müzayiqə etmərəm.
H ə c ə r x a n ı m. Yasəmən, Şahbaz bəy Parisə gedəndən üç ay sonar, qəflətən
Nadir bəy gəlib çıxdı. "Həcər, sevgilim, bu iki ilin müddətində dünyanı səyahət
edib gəzdim ki, bəlkə səni unudam, fəqət bacarmadım. Axırda sənin fəraqına dözə
bilməyib gəlmişəm" - deyə fəryad etdi. Yasəmən, biz qadınlar hissimiz ilə yaşayırıq. Biz qadınlar ürəklərimizin quluyuq. Mən də eşq atəşinə yandım, nəticəsi
bu... (Oğlunu gostərir.)
Y a s ə m ə n. Demək, bu uşaq Nadir bəyindir? Həcər xanım. Bəli, mənə tənə,
məzəmmətmi edəceksən? Mənə lənət, nifrətmi edəcəksən?
Y a s ə m ə n. Mən? Xeyr!.. Başqalarını bilmirəm. İndi söyləyiniz görüm,
məndən nə kömək istəyirsiniz?
H ə c ə r x a n ı m. Nadirlə belə qət etmişik ki, mən Şahbaz bəydən boşanıb
azad olacaqdım, sonra ona gedəcəkdim. Ah, fələk cəmi səadətimi, ümidimi bir
anda puç etdi. Bir ay bundan əvvəl Nadir xəstə düsüb şam kimi əridi, axırda söndü.
(Ağlayır.)
Y a s ə m ə n. Ah, sizin taleyiniz də mənimki kimi çönmüş. (Gozlərini silir.)
H ə c ə r x a n ı m. Yasəmən, çəkdiyim cəfalar, görünür, kifayət deyilmiş ki,
təzə bəlalarım yenidən zühur edir. Şahbaz bəy teleqrafla Parisdən çıxmağını xəbər
verir, indi anlayırsanmı?
Y a s ə m ə n. Bəli, anlayıram, bu uşağı gizlətmək lazımdır.
H ə c ə r x a n ı m. Bəli, onu da ancaq sən bacararsan.
Y a s ə m ə n. Nə tövr? Unutmayınız ki, siz mənim ərim Əlimərdanın düşməni
Şahbaz bəyin arvadısınız. Sizlərdən buraya gəliş-gediş ola bilməz.
H ə c ə r x a n ı m. Mən onların hamısını fikir etmişəm. Ona görə də oğlumu
həmişəlik sənə verirəm. Üç gündür ki, doğmuşam. Sənin qızın da həmin vaxtda.
Hamıya deyərsən ki, əkiz doğmuşam. Sirr bizim aramızda qalar.
Y a s ə m ə n. Bəs, Piri baba ilə Xalisə nənə necə olsun.
H ə c ə r x a n ı m. Bu barədə xalam ilə danışmışam. O deyir ki, mənim xatirim
üçün onlar razı olarlar və sirri də kimsəyə açmazlar.
Y a s ə m ə n. Mənim qorxum Əlimərdandan və Cəbidəndir.
H ə c ə r x a n ı m. Mənə məlumdur ki, Cəbi sənin doğmağından hələ
xəbərsizdir.
Y a s ə m ə n. Yenə də qorxuram. Bu sirr bir vaxtı açılar, onda mənim halım
necə olar? Yox, yox, bu ağır və qorxulu işi öhdəmə götürməyə cürət etmirəm.
H ə c ə r x a n ı m (ayağa qalxır.) Onda bircə yol qaldı.
Y a s ə m ə n. Hansı?
H ə c ə r x a n ı m. Mən müqəssir ananın əli ilə bu məsum uşağın ölməyi.
(Getmək istəyir.)
Y a s ə m ə n (onun qabağını kəsir.) Yox, yox, onu etməyiniz, veriniz, razıyam.
(Uşağı alıb beşiyə qoyur. Bu halda qapı doyulur.) Siz içəriyə giriniz, görüm
kimdir.
Həcər xanım komaya girir.
P i r i b a b a (qapının dalından). Yasəmən, bizik qapını aç. Yasəmən qapını
açır, Piri haba ilə Xalisə nənə daxil olurlar.
P i r i b a b a. Xalisə, tez ol ocağı qala, xörək bişir. Xalisə nənə. Bu saat.
Y a s ə m ə n. Xalisə nənə, xörəyi mən hazır edərəm. İçəridə bir əziz qonaq səni
gözləyir.
X a l i s ə n ə n ə. Kimdir? Buraya qorxudan heç kəs gəlməz.
Y a s ə m ə n. İçəri get, görərsən.
Xalisə nənə komaya girir.
P i r i b a b a. Yoxsa Əlimərdandır?
Y a s ə m ə n. Xeyr, Həcər xanımdır, Piri baba.
P i r i b a b a. Həcər xanım?.. O bura əbəs yerə gəlməz, nə böyük qəziyyə üz
veribdir ki, cürət edib gəlibdir.
Y a s ə m ə n. Baba, doğrudan da böyük qəziyyədir. Həcər xanım səndən bir
şey təvəqqə edəcəkdir, onu qəbul etməyinizi mən də rica edirəm.
P i r i b a b a. Nədir?
Y a s ə m ə n. Sizi gözləyir, gediniz desin. (Piri baba girir. Yasəmən Həcər
xanımın oğlunu qucağına goturur.) Ah, nə gözəl uşaqdır, mən oğul həsrəti
çəkirdim, allah verdi. Bunu öz balam kimi sevəcəyəm. Əlimərdan da məndən razı
qalacaqdır. Allahın sirrini bilmək olmaz, gör kimi Əlimərdana oğul göndərdi.
Cəbi daxil olur.
C ə b i. Gözləriniz aydın olsun, oğlandır, qız?
Y a s ə m ə n. Oğlandır.
C ə b i. Onda sahib şad olacaqdır.
Y a s ə m ə n. Topal, biri də var.
C ə b i. O kimdir?
Y a s ə m ə n. O da mənimdir, əkiz doğmuşam, biri oğlan biri qız.
C ə b i. Sahib bu saat özü gələcəkdir.
Y a s ə m ə n (ozunu itirir.) Ah, ürəyim nə döyünür. Cəbi, o sudan tök, mənə
ver içim.
C ə b i (su verərkən). Sahibin gəlməsindən niyə qorxursan?
Y a s ə m ə n. Qorxuram ki, ona burada bir xətər yetə.
C ə b i. Sahibin dəstəsi meşədədir.
Piri baba komadan çıxır.
P i r i b a b a. Topal, bu üç gündə harada qalmışdın?
C ə b i. Kəndə anamı yoxlamağa getmişdim. Bərk naxoş olduğuna görə qoyub
gələ bilmədim. İndi bir az yaxşıdır.
P i r i b a b a. Xalisə çağanın əsgisini yuyanda birini orada unudubdur, get onu
gətir, gəl.
Cəbi gedir.
Y a s ə m ə n. Baba, böyük bəlaya düşdük. Cəbinin deməyinə görə, Əlimərdan
bu saat buraya gələcəkdir. Mən çox qorxuram.
P i r i b a b a. Özünü itirmə, toxdaq saxla, hər bir şey allahın əlindədir, nə
istərsə, o olacaqdır. Xalisə, Xalisə!
X a l i s ə n ə n ə (komadan cıxır, Yasəmən uşağı beşiyə qoyub cuna ilə uzunu
ortur.) Nə var?
P i r i b a b a. Cəld Həcər xanımı Həsənqulu ağanın otağında gizlət, özün də
yanında ol.
X a l i s ə n ə n ə. Nə var, nə olubdur?
P i r i b a b a. Danışıq yeri deyil, Əlimərdan bu saat gələcəkdir.
X a l i s ə n ə n ə. Vay, evimiz yıxıldı.
Qapı bərk döyülür.
P i r i b a b a. Arvad, cəld ol.
Xalisə nənə otağa girir.
əminəmki bəyənəcəsiz.......
İŞTİRAK EDƏNLƏR
Ə l i m ə r d a n - quldur dəstəsinin atamanı.
İ b a d - onun yoldaşı.
P i r i b a b a - ovçu meşə qarovulçusu.
Y a s ə m ə n - Əlimərdanın arvadı.
X a l i s ə n ə n ə - Piri babanın arvadı.
Ç i n g i z - surətən Əlimərdanın oğlu,
Q ə m ə r - Əlimərdanın qızı.
C ə b i - Əlimərdanın nökəri.
Ş a h b a z b ə y - mülkədar bəy.
H ə c ə r x a n ı m - onun arvadı.
Ş ə m s i b ə y - onun oğlu
Z ö h r ə x a n ı m - onun qızı.
S ə f i b ə y - qəza naziri.
X a v ə r - xidmətci qız.
H e y d ə r q u l u - }nökərlər
S ə f a
P r i s t a v.
S t r a j n i k l ə r.
Səhnə meşə içində ağac çəpərlə hasarlanmış bir həyət göstərir. Həyətin sağ tərəfində Piri babanın koması, sol tərəfdə meşə sahibi Həsənqulu ağanın ikimərtəbəli evi görünür, Həyətde neçə yerdə skamyalar qoyulmuşdur. Yasəmən komanın onündə oturub özünü günə verir. Yanında bir beşik. Pərdə qalxdıqda Piri baba çiynində tüfəng, əlində qırqovul daxil olur.
P i r i b a b a. Yasəmən, gör sənə nə kök qırqovul ovlamışam.
Y a s ə m ə n. Ah, nə gözəl qırqovuldur.
P i r i b a b a. Qızım, gərək bu gün də durmayaydın. Özünü gözlə, yoxsa
üzülərsən.
Y a s ə m ə n. Baba, doğrudur, mən şəhərdə tərbiyə almışam, amma əslim
kürddür. Bizim arvadlar köç üstündə atdan düşüb, doğarlar, yenə atı minib köçdən qalmazlar. Üç gün yatdığım kifayət edər. Ürəyim darıxdı, çıxdım
ki, özümü bir az havaya verim.
P i r i b a b a. Bəs, Xalisə haradadır?
Y a s ə m ə n. Xalisə nənə bulaqdan su gətirməyə, həm də çağanın əsgilərini
yumağa gedibdir.
P i r i b a b a. Topal gəlib çıxdımı?
Y a s ə m ə n. Xeyr.
P i r i b a b a. Görəsən, nə qəziyyə üz verdi ki, bu üç günün ərzində gəlib çıxa
bilmədi. (Tüfəngi ağacdan asıb Yasəmənin yanında oturur.) Yasəmən, Əlimərdanın
sədası bizim torpaqdan gəlir, görünür İrandan bu tərəfə keçmişdir.
Y a s ə m ə n. Ah, baba, bu nə ömürdür ki, mən sürürəm. Bu gün tamam yeddi
aydır ki, Əlimərdan məni burada qoyub özü qaçaq olmuşdur. Bu uzun müddətdə nə gecə, nə gündüz xəyalımdan, ürəyimdən sevgili ərim çıxmır. (Ağlayır.)
P i r i b a b a. Yasəmən, səbir et, naşükür olma. Allaha dua et, ürəyin təsəlli
tapsın. Bu bəlalar, bu cəfalar ki, sən çəkirsən, hamısı Əlimərdanın ucundandır.
Rəhmətlik qardaşımın cəmi xasiyyəti oğlu Əlimərdana keçmişdir. Atası kimi
təkəbbürlü, kinli, höcət, qoçaq bir dəliqanlıdır. Hansı bir rəiyyət qızının irznamusuna ağaları toxunmamışdır?
Ya s ə m ə n. Allah o ağaları dünya üzündən məhv edəydi, ta bizlər də rahat
gün görəydik.
P i r i b a b a. Nə etməli, qızım, dünya belə gəlib, belə də gedəcəkdir. Qüvvətli
zəifi basacaq, əzəcək, zalım məzlumu incidəcək, məhv edəcək, dövlətli kasıbı
sıxacaq, boğacaqdır. Qızım, bunlar tək insanda deyil, heyvanda da belədir. Tamam
qırx ildir ki, mən bu meşədə ömür sürürəm. Bu bağlarda ov edirəm. Hər bir
heyvanın, quşun, həşəratın yaşayışına diqqət etmişəm. Bir də görürsən, bir tərlan
kəklik ovlayıb qaya başında yeməyə məşğuldur. Qəflətən ondan qüvvətli bir şahin
ildırım kimi şığıdı, onun əlindən aldı, havaya qalxdı. Bax, böcəkləri qurbağalar,
onlan ilanlar, ilanları da kirpilər yeyib tələf edirlər.
Y a s ə m ə n. Baba, onlar heyvandır, anlamır, ağılları yoxdur. Bəs bu insanlar
nə üçün bir-birlərini qırırlar?
P i r i b a b a. Qızım, biri dövlət üstə, biri şöhrət üstə, biri tamah üstə, səbəbləri
çoxdur. Mənim qardaşım oğlu Əlimərdan da qeyrət, namus üstə. Mənim
nəsihətimə qulaq asmadı, dedi gərək Şahbaz bəyin nəslini qırıb, yer üzündən məhv edəm. Onun əmisi oğlu Tağı bəyi və nökəri Fərəci öldürüb qaçaq düşdü.
Y a s ə m ə n. Piri baba, nə vaxt ki, bədbəxtlik bizə üz verməmişdi, Əlimərdan
məni sevib mehriban dolanırdı. Qəmər qəziyyəsi sonra büsbütün dəyişilib,
arvad adını yanında çəkmək mümkün deyil. Mənlə xudahafiz edendə dedi ki,
Yasəmən, qız doğsan öz əlimlə, qədim ərəblər tək, boğub atacağam. Baba, dönmüş
taleyim burada da məni ərimin yanında xəcil etdi, qız doğdum.
P i r i b a b a. Qəm etmə, qızım, övlad şirin olar. Özün görəcəksən ki, necə
əzizləyib sevəcəkdir.
Y a s ə m ə n. Allah sən deyən kimi edəydi, baba.
P i r i b a b a. Qorxma, elə də olacaqdır, bax, bu meşə sahibi Həsənqulu ağa da
oğul həsrəti çəkirdi. Allahtaala ona qızı Züleyxanı verdi. Mən bu sinnə çatmışam,
amma atanın qıza elə məhəbbət bağladığını görməmişəm, eşitməmişəm. Bax, bu
evi Həsənqulu ağa qızı üçün tikdirmişdir. Ağa burada həftələrlə ov edəndə,
Züleyxa xanım da qaravaşları ilə burada yaşardı. Xalisə onun istəkli
qulluqçularından biri idi. Ağanın ondan başqa övladı olmadı. İndi bu meşənin
sahibi həmin Züleyxa xanımdır. Yasəmən, Əlimərdan da qızını inşallah elə
sevəcəkdir.
Y a s ə m ə n. Ah, o günü görsəydim, ölməzdim.
P i r i b a b a. Xalisə gəlib çıxmadı. Xörək nə vaxtı bişəcəkdir?
Y a s ə m ə n. Odun yoxdur, olsaydı durub özüm bişirərdim.
P i r i b a b a. Onda, mən durum oduna gedim, ona kimi də Xalisə gəlib çıxar.
(Baltanı və ipi goturub gedir.)
Y a s ə m ə n (yalnız, cağanı beşikdən goturub). Xudaya, dərgahına el götürüb
dua edirəm, mənə əta etdiyini - bu məsum balanı ata məhəbbətindən məhrum etmə.
(Laylay calır.)
Laylay dedim yatasan,
Qızıl gülə batasan.
Qızıl gül bağın olsun,
Kölgəsində yatasan.
Balam, a laylay.
Gülüm, a laylay, a laylay.
Mən aşiqəm balasın,
Laçın verməz balasın.
Mən balamı istərəm,
Balam istər balasın.
Bu halda həyət qapısı döyülür. Yasəmən gedib açır, Həcər xanım qucağında bir körpə uşaq daxil olur.
H ə c ə r. Yasəmən, nə təəccüblə mənə baxırsan? Yoxsa məni tanımırsan?
Y a s ə m ə n. Bilmirəm, yuxu görürəm, ya doğrudan da Həcər xanımı görürəm.
H ə c ə r x a n ı m. Doğru deyirsən, Şahbaz bəyin arvadı quldurbaşı
Əlimərdanın evində, bu yuxu deyil nədir? Gəl, otur dərdimi sənə söyləyim.
(Skamyada otururlar.) Yasəmən, irəlidə sən mənim xidmətçim olmusan. Xeyr,
səhv etdim, xidmətçim yox, sevgili bacım olmusan, sirr yoldaşım olmusan.
Yasəmən, o günlər yadındadırmı?
Y a s ə m ə n. Bəli, yadımdadır.
H ə c ə r x a n ı m. Başımızda eşq sevdası, ürəyimizdə məhəbbət atəşi, son
Əlimərdanı sevirdin, mən Nadir bəyi. Sən məhəbbət uğrunda cəfa çəkdinsə de,
axırda sevgilinə gedib, məramına çatdın. Lakin mənim baharım solub, zimistan
oldu. Yadındadırmı, bir gündə iki şəxs mənə elçi düşdü, biri sevdiyim, söz
verdiyim Nadir bəy, o biri bədəxlaq, bədxasiyyət, çaxır içən, günlərini
meyxanalarda keçirən
Ş a h b a z b ə y. Nadir bəy kasıb, Şahbaz bəy dövlətli. Borc boğazına çıxmış,
mülkü, evi Şahbaz bəyin yanında girovda olan atamın meyli kimdə olması məlum
idi. Yadındadırmı, mən Şahbaz bəyə getmək istəmədim.
Y a s ə m ə n. Bəli, yadımdadır. Atanız dedi: Həcər, Şahbaz bəyə getməsən,
özümü öldürəcəyəm.
H ə c ə r x a n ı m. Anam da saçlarını yoldu ki, bizi bədbəxt etmə, küçələrə
salma. Axırı mən razı oldum. Şahbaz bəyə gözləri yaşlı getdim. O gündən
cəfalarım, bəlalarım başlandı... Şahbaz bəy evimi cürdüxanaya, qumarxanaya
döndərib, çəngilər ilə kef etməyə başladı. Nadir mənim göz yaşıma dözə bilməyib
baş götürüb bu vilayətdən getdi. Axırda Şahbaz bəyin binamusluğu bir dərəcəyə
çatdı ki, öz süd bacısı, qardaşı Əlimərdanın bacısı Qəmərin namusuna toxundu.
Y a s ə m ə n. Ah, indi məni də gözü yaşlı qoyan o binamus oldu.
H ə c ə r x a n ı m. Yasəmən, o zaman, o iki körpəm olmasaydı, biri Şəmsi, o
biri Zöhrə, inan ki, mən də özümü Qəmər kimi qayadan atmışdım.
Y a s ə m ə n. Yazıq Qəmər, qardaşım İbada nişanlı idi. Bir-birlərini çox
istəyirdilər. Sonra İbad da gedib Əlimərdanın qaçaq dəstəsinə qoşuldu. Piri babanın deməyinə görə siz altı aydır ki, Züleyxa xalanızın yanında olursunuz və heç kəsə də görünmürsünüz.
H ə c ə r x a n ı m. Doğrudur, orada gizli olmağımın sirrini gılmişım sənı açıb
söyləyım və səndən kömək istəyəm. Başqası məni anlayıb dadıma çatmayacaqdır.
Y a s ə m ə n. Söyləyiniz görüm, məndən nə kömək istəyirsiniz? Özünüz
bilirsiniz ki, əlimdən gələni müzayiqə etmərəm.
H ə c ə r x a n ı m. Yasəmən, Şahbaz bəy Parisə gedəndən üç ay sonar, qəflətən
Nadir bəy gəlib çıxdı. "Həcər, sevgilim, bu iki ilin müddətində dünyanı səyahət
edib gəzdim ki, bəlkə səni unudam, fəqət bacarmadım. Axırda sənin fəraqına dözə
bilməyib gəlmişəm" - deyə fəryad etdi. Yasəmən, biz qadınlar hissimiz ilə yaşayırıq. Biz qadınlar ürəklərimizin quluyuq. Mən də eşq atəşinə yandım, nəticəsi
bu... (Oğlunu gostərir.)
Y a s ə m ə n. Demək, bu uşaq Nadir bəyindir? Həcər xanım. Bəli, mənə tənə,
məzəmmətmi edəceksən? Mənə lənət, nifrətmi edəcəksən?
Y a s ə m ə n. Mən? Xeyr!.. Başqalarını bilmirəm. İndi söyləyiniz görüm,
məndən nə kömək istəyirsiniz?
H ə c ə r x a n ı m. Nadirlə belə qət etmişik ki, mən Şahbaz bəydən boşanıb
azad olacaqdım, sonra ona gedəcəkdim. Ah, fələk cəmi səadətimi, ümidimi bir
anda puç etdi. Bir ay bundan əvvəl Nadir xəstə düsüb şam kimi əridi, axırda söndü.
(Ağlayır.)
Y a s ə m ə n. Ah, sizin taleyiniz də mənimki kimi çönmüş. (Gozlərini silir.)
H ə c ə r x a n ı m. Yasəmən, çəkdiyim cəfalar, görünür, kifayət deyilmiş ki,
təzə bəlalarım yenidən zühur edir. Şahbaz bəy teleqrafla Parisdən çıxmağını xəbər
verir, indi anlayırsanmı?
Y a s ə m ə n. Bəli, anlayıram, bu uşağı gizlətmək lazımdır.
H ə c ə r x a n ı m. Bəli, onu da ancaq sən bacararsan.
Y a s ə m ə n. Nə tövr? Unutmayınız ki, siz mənim ərim Əlimərdanın düşməni
Şahbaz bəyin arvadısınız. Sizlərdən buraya gəliş-gediş ola bilməz.
H ə c ə r x a n ı m. Mən onların hamısını fikir etmişəm. Ona görə də oğlumu
həmişəlik sənə verirəm. Üç gündür ki, doğmuşam. Sənin qızın da həmin vaxtda.
Hamıya deyərsən ki, əkiz doğmuşam. Sirr bizim aramızda qalar.
Y a s ə m ə n. Bəs, Piri baba ilə Xalisə nənə necə olsun.
H ə c ə r x a n ı m. Bu barədə xalam ilə danışmışam. O deyir ki, mənim xatirim
üçün onlar razı olarlar və sirri də kimsəyə açmazlar.
Y a s ə m ə n. Mənim qorxum Əlimərdandan və Cəbidəndir.
H ə c ə r x a n ı m. Mənə məlumdur ki, Cəbi sənin doğmağından hələ
xəbərsizdir.
Y a s ə m ə n. Yenə də qorxuram. Bu sirr bir vaxtı açılar, onda mənim halım
necə olar? Yox, yox, bu ağır və qorxulu işi öhdəmə götürməyə cürət etmirəm.
H ə c ə r x a n ı m (ayağa qalxır.) Onda bircə yol qaldı.
Y a s ə m ə n. Hansı?
H ə c ə r x a n ı m. Mən müqəssir ananın əli ilə bu məsum uşağın ölməyi.
(Getmək istəyir.)
Y a s ə m ə n (onun qabağını kəsir.) Yox, yox, onu etməyiniz, veriniz, razıyam.
(Uşağı alıb beşiyə qoyur. Bu halda qapı doyulur.) Siz içəriyə giriniz, görüm
kimdir.
Həcər xanım komaya girir.
P i r i b a b a (qapının dalından). Yasəmən, bizik qapını aç. Yasəmən qapını
açır, Piri haba ilə Xalisə nənə daxil olurlar.
P i r i b a b a. Xalisə, tez ol ocağı qala, xörək bişir. Xalisə nənə. Bu saat.
Y a s ə m ə n. Xalisə nənə, xörəyi mən hazır edərəm. İçəridə bir əziz qonaq səni
gözləyir.
X a l i s ə n ə n ə. Kimdir? Buraya qorxudan heç kəs gəlməz.
Y a s ə m ə n. İçəri get, görərsən.
Xalisə nənə komaya girir.
P i r i b a b a. Yoxsa Əlimərdandır?
Y a s ə m ə n. Xeyr, Həcər xanımdır, Piri baba.
P i r i b a b a. Həcər xanım?.. O bura əbəs yerə gəlməz, nə böyük qəziyyə üz
veribdir ki, cürət edib gəlibdir.
Y a s ə m ə n. Baba, doğrudan da böyük qəziyyədir. Həcər xanım səndən bir
şey təvəqqə edəcəkdir, onu qəbul etməyinizi mən də rica edirəm.
P i r i b a b a. Nədir?
Y a s ə m ə n. Sizi gözləyir, gediniz desin. (Piri baba girir. Yasəmən Həcər
xanımın oğlunu qucağına goturur.) Ah, nə gözəl uşaqdır, mən oğul həsrəti
çəkirdim, allah verdi. Bunu öz balam kimi sevəcəyəm. Əlimərdan da məndən razı
qalacaqdır. Allahın sirrini bilmək olmaz, gör kimi Əlimərdana oğul göndərdi.
Cəbi daxil olur.
C ə b i. Gözləriniz aydın olsun, oğlandır, qız?
Y a s ə m ə n. Oğlandır.
C ə b i. Onda sahib şad olacaqdır.
Y a s ə m ə n. Topal, biri də var.
C ə b i. O kimdir?
Y a s ə m ə n. O da mənimdir, əkiz doğmuşam, biri oğlan biri qız.
C ə b i. Sahib bu saat özü gələcəkdir.
Y a s ə m ə n (ozunu itirir.) Ah, ürəyim nə döyünür. Cəbi, o sudan tök, mənə
ver içim.
C ə b i (su verərkən). Sahibin gəlməsindən niyə qorxursan?
Y a s ə m ə n. Qorxuram ki, ona burada bir xətər yetə.
C ə b i. Sahibin dəstəsi meşədədir.
Piri baba komadan çıxır.
P i r i b a b a. Topal, bu üç gündə harada qalmışdın?
C ə b i. Kəndə anamı yoxlamağa getmişdim. Bərk naxoş olduğuna görə qoyub
gələ bilmədim. İndi bir az yaxşıdır.
P i r i b a b a. Xalisə çağanın əsgisini yuyanda birini orada unudubdur, get onu
gətir, gəl.
Cəbi gedir.
Y a s ə m ə n. Baba, böyük bəlaya düşdük. Cəbinin deməyinə görə, Əlimərdan
bu saat buraya gələcəkdir. Mən çox qorxuram.
P i r i b a b a. Özünü itirmə, toxdaq saxla, hər bir şey allahın əlindədir, nə
istərsə, o olacaqdır. Xalisə, Xalisə!
X a l i s ə n ə n ə (komadan cıxır, Yasəmən uşağı beşiyə qoyub cuna ilə uzunu
ortur.) Nə var?
P i r i b a b a. Cəld Həcər xanımı Həsənqulu ağanın otağında gizlət, özün də
yanında ol.
X a l i s ə n ə n ə. Nə var, nə olubdur?
P i r i b a b a. Danışıq yeri deyil, Əlimərdan bu saat gələcəkdir.
X a l i s ə n ə n ə. Vay, evimiz yıxıldı.
Qapı bərk döyülür.
P i r i b a b a. Arvad, cəld ol.
Xalisə nənə otağa girir.
R.T.♛Fidawka♛
