Lənətin İslamda yeri?
Və aleykumussalam və rahmətullah.
Uzaqlaşdırma bəddua, həqarət, söyüb sayma, əzab, Allah'ın rəhmətindən uzaqlaşma, qəzəb etmə, bəddua etmə, buğz etmə, uzaq durma, müxalifət etmək.
Lənət, Qur'anda bir neçə dəfə və bütün mənalarında istifadə edilmişdir. Necə ki "... Hər ümmət (atəşə) girdikcə yoldaşına lənət etdi ..." (əl-Ə'RAF 7/38) ayəsində həqarət, söyüb sayma mənasında İsrail oğullarından inkar edənlərə Davud və Məryəm oğlu İsanın dili ilə lənət edilmişdir ... "(əl-Maidə 5/78),
"..Məhz onlara həm Allah lənət edər, həm bütün lənət ədəbilənlər lənət edər" (əl-Bəqərə, 2/159) ayələrində bəddua. Qəlblərimiz pərdəlidir dedilər. Xeyr, amma inkarlarına görə Allah onları lənətləmişdir "(əl-Bəqərə, 2/88) ayəsində Allah'ın rəhmətindən uzaqlaşdırma və qəzəb etmə mənalarını dilə gətirmək üzrə istifadə edilmişdir. Şeytana "məl`un" (lənətlənmiş) deyilməsi də Allah'ın rəhmətindən qovulması, qəzəbinə uğraması səbəbiylədir.
Bu cür istifadələrdən ayrı olaraq Qur'anın iki yerində iki qarşılıqlı lənətləşmədən söz edilir. Bunların ilkində Hz. Peyğəmbər sallallahu aleyhi və səlləm`ə belə buyurulur:
"Kim sənə gələn elmdən sonra səninlə mübahisəyə qalxarsa də ki: Gəlin oğullarımızı və oğullarınızı, qadınlarımızı və qadınlarınızı, özümüzü və özünüzü çağıraq, sonra könüldən dua edək, yalan söyləyənlərə Allah'ın lənətini diləyək" (Ali -i İmran, 3/61) .
Bu ayətə əsasən Hz. Peyğəmbər (s.a.s), Hz. İsa (as) haqqında onunla mübahisə edən Nəcran Hristiyanlarını lənətləşməyə çağırmışdı. Ancaq, "mübahələ hadisəsi" olaraq bilinən bu hadisədə Xristianlar lənətləşməye yanaşmamışlardı.
İkincisində isə ər ilə arvadın qarşılıqlı, amma lənəti özlərinə diləmək formasında lənətləşmədən söz edilir. İslâm hüququnda Lian* olaraq adlandırılan bu hadisədə yoldaşına zina isnad edən, ancaq başqa bir şahid gətirə bilməyən ərin doğruluğuna dörd dəfə Allah'ı şahid tutması və sonra da əgər yalan söyləyirsə Allah'ın onu lənətləməsini diləməsi nəzərdə tutulur. Bu ittiham qarşısında qadının da ərinin yalan söylədiyinə dörd dəfə and içməsi və ardınca da yalan söyləyirsə Allah'ın qəzəbinə uğramağı diləməsi lazımdır (ən-Nur, 24 / 6-9). Qarşılıqlı edilən bu andlaşma və lənətleşmədən sonra qadın zina cəzasından xilas olar, ancaq ər-arvad arasında evlilik bağı qəti bir şəkildə sona çatar.
Hz. Peyğəmbər (sas) də lənət sözünü bəddua, buğz, həqarət kimi mənalarda istifadə etmişdir. Rəvayətlərdə Hz. Peyğəmbər (sas) 'in Bir-i Maun hadisəsində şəhid edilən müsəlmanlar səbəbiylə Rıl, Zekvan, Lıhyan və Usayya oğulları əleyhinə qırx səhər lənət oxuyaraq bəddua etdiyi bildirilir (Buxari, Cihad 17). Buna qarşılıq Hz. Peyğəmbər (sas), müsəlmanları təsadüfi lənət etməkdən mən etmiş, xüsusən əshabının bir-birinə və təbiət qüvvələrinə lənət etmələrini qadağan etmişdir (Əbu Davud Ədəb, 4908; Müslim, Birr, 80-87).
İslâm alimləri arasında kimlərə lənət edilib kimlərə edilməyəcəyi mövzusunda görüş ayrılığı vardır. Alimlərin bir hissəsi müsəlmanlara heç bir şəkildə lənət edilə bilməyəcəyi fikirindədir. Alimlərin digər bir hissəsi isə fasiq olan müsəlmanlara lənət edilə biləcəyini qəbul edirlər. Kafirlərə lənət edib edilə bilməyəcəyi də müzakirə mövzusu olmuşdur. Bəzi alimlər, kafirlərə qeydsiz şərtsiz lənət edilə biləcəyini qəbul edərkən bəziləri də bunun vacib olmadığını, onlara lənət edilə bilməklə yanaşı lənət etməmənin daha gözəl və faydalı olacağını müdafiə etmişlər (Fəxrəddin ər-Razi, Təfsir-i Kəbir Ter. III, 188; İbn Macə, Tərcümə və Şərhi , X, 148).
Ərtoğrul - O. Hakan Özalp
Qur'an'da Allah nə üçün bəddua və lənət etmişdir? Allah Təbbət surəsində bəddua etmiş midir?
Qur'an'dakı bəddua və lənətlər, bəlli vəsflərə sahib kəslərə yönəlmişdir. Qur'an, şəxslərdən çox vəsfləri, düşüncələri, muxatab (həmsöhbət) alır. Nəticə etibarilə o biri dünyada, insanların bir qisimi, Allah'ın rəhmətinə və ehsanlarına qovuşar, cənnətə girər. Bir qisimi də, onun lənətinə uğrayar / rəhmətindən uzaqlaşar, onun qəzəbi və əzabının mərkəzi olan cəhənnəm zindanına girər.
Allah'ın Qur'an'dakı bu cür ifadələri, əslində mərhəmətən söylənən bir xəbərdarlıqdır. Çünki, pisliyin nə olduğunu bilməyən ondan necə uzaqlaşa bilər? Yaxşılığa rəhbərlik etmək necə bir yoldur.
Qaldı ki, Qur'an'ın bu kimi sərt ifadələri, kafirlərə yönəlmişdir. Küfr və inkarçılıq isə, Allah'ın min bir isim və sifətlərinə qarşı bir meydan oxumaqdır. Kainatın minlər sənədiylə haqq və həqiqətin varlığına etdiyi şahidliyi rədd etmək mənasına gəlir. Yüz minlərlə peyğəmbərin minlər möcüzələrini və milyonlarla övliyanın milyonlarla kəşf və kəramətlərini inkar etmək hökmünə keçir.
Xülasə, küfr və inkar, Allah'ın bütün isim və sifətlərinin hədsiz təcəllilərini, kainatın hədd və hesaba gəlməz şahidliklərini yalanlamaq və onların hüququna hörmətsizlik olduğundan, bu sərt ifadələrlə onları xəbərdar etmək tam yerində bir bəlağatdır.
Təbbət surəsində bədduaya gəlincə:
Bu surənin məna şümulündə (ehtiva etmə) Əbu Ləhəbin şəxsində qiyamətə qədər onun zehniyyətinə və İslâm'a zidd olan insanların vəziyyəti açıqlanmışdır. Əbu Ləhəb bunlardan biridir. Dolaysıyla bu surədə vurğu edilən yalnız fani və ölümlü bir insanın xətalarını anlatmaq deyil, bu vəsiləylə bu cür xətalara düşməmək üçün qulları xəbərdar etməkdir.
Həm Allah Qur'an'da qullarının anlaycağı üslubda danışır ki, buna "tənəzzülat-ı ilahiyyə" deyilir. İnsanlar öz aralarında bəddua kimi qınama ifadələrini istifadə etməkdədirlər. Allah da qullarının anlayacağı şəkildə, xəta edən bir qulunun xətasına vurğu etmək və digər qullarına bildirmək üçün, xətanın dərəcəsinə görə şiddətli ifadələr istifadə etməkdədir. Bu şəkildə qullarını o xətalara qarşı xəbərdar etməkdədir. Həm İslâm'a qarşı olan Hz. Peyğəmbər (s.ə.s.) 'in əmisi da olsa iltimas (ayrıcalıq) görməyəcəyinə işarə var.
Elmalılı bu mövzuda belə deyər:
"Əbu Ləhəb, şəxsi göstərən bir ləqəb olmaqla yanaşı lüğəvi əsl mənası, 'alov atası' deməkdir. O baxımdan Hz. Peyğəmbər (s.ə.s.) 'ə və İslâm'a qarşı atəş püskürmək istəyib də, özünü cəhənnəmə atmış olan kafirlərin hamısının təmsilçisi olması səbəbiylə onun həlakı, hamısının həlâkına misal edilmişdir ki, bu da, "
"Allah'ın nurunu öz ağızları ilə söndürmək istəyirlər. Halbuki, kafirlər istəməsə də Allah, mütləq nurunu tamamlamaq istər." (Tövbə, 9/32)
"ayəsinin ifadə etdiyi anlama işarə olur. Künyələr (ləqəb), aləm adı olmaqla yanaşı, yerinə görə Xatəmi-Tainin comərdlik, Əbu Hənifənin elm ilə şöhrət tapması kimi sifətlik mənasına gəlmələrindən və mean elmində Əbu Ləhəb adının də 'atəş atası' demək olmasından dolayı, kinayə yolu ilə 'cəhənnəmlik' vəsfinə dəlalət edən məşhur bir misal olaraq deyilmişdir. Ayrıca kinayələr də, həqiqətin iradəsinə əngəl olmayacağına görə burada, söz mövzusu mənanın xüsusi bir önəmi vardır. Yəni məqsəd yalnız Əbu Ləhəbin şəxsini bildirməkdən ibarət olmayıb, onun vəsfinə və bu vəsfdə ona bənzəyənlərin hallarına də işarə edilmiş deməkdir." (H.Yazır, Haqq Dini Qur'an Dili)
Lənət nə deməkdir? Bir müsəlmana lənət etmənin gətirəcəyi məsuliyyət nədir?
Şəmsəddin Sami, Kamus-u Türki'də "lənət" sözünü açıqlayarkən bu kəlmənin eyni zamanda "bəddua" mənasında istifadə edildiyini də ifadə edər. Bəzi alimlər isə, "bəddua, lənətə yaxın bir şeydir" demişlər. Bəzi hədislərdə isə hər iki söz yanaşı zikr edilir.
Qur'an-ı Kərimdə "lənət" ifadəsi yer almaqdadır, lakin bu təbir başda müşrik və yəhudi olmaq üzrə kafirlərədir. Çünki "lənət" in mənası, "insanın Allah'ın rəhmət və əfvindən uzaq qalmasını istəməkdir."
Bu məsələyə işıq tutması baxımından bu barədə rəvayət edilən bəzi hədisləri nəql edək:
"Allah'ın lənəti, qəzəbi və Cəhənnəmi ilə lənətləşməyin." (Timizi Birr: 48.)
"Mömin lənət edici ola bilməz." (ət-Tergib vət-Terhfb, 3: 470.)
"Kamil bir mömin kimsəni pisləməz, lənətləməz, ifrata getməz və həyasızlıq etməz." (Tirmizi, Birr: 48. )
"Şübhəsiz ki, lənətçilər Qiyamət Günündə nə şəhid ola bilərlər, nə də şəfaətçi ..." (Müslim, Birr.)
Bir səfərində Peyğəmbər Əfəndimizə, "Ya Rəsulullah! Müşriklərə qarğış edin" deyildiyi zaman, Rəsulullah sallallahu aleyhi və səlləm belə cavab vermişdir: "Mən lənətçi olaraq göndərilmədim. Mən ancaq və ancaq rəhmət olaraq göndərildim "( Müslim, Birr: B7.)
Yenə bir dəfə Hz. Əbu Bəkir (Allah ondan razı olsun) kölələrindən bəzisinə lənət edirdi. Bu sırada Rəsulullah sallallahu aleyhi və səlləm gəldi və Hz. Əbu Bəkirə belə buyurdu: "Həm sıddıqlar, həm də lənət edicilər ... Xeyr, Kəbənin Rəbbinə and olsun ki, bu ola bilməz."
Bunun üzərinə Hz. Əbu Bəkir kölələrindən bəzilərini azad etdi və daha sonra gələrək, "Bir daha etməyəcəyəm" deyə Rəsulullaha söz verdi. (ət-Tergib vət-Tərhtb, 3: 469.)
Müslimin rəvayət etdiyi bir hədisdə isə, "sıddıq bir kimsəyə lənətçi olması yaraşmaz" buyurmuşlar. (Müslim, biir: 84.)
Möminə edilən lənətin məs'uliyətinə gəlincə; bu barədə da Peyğəmbərimiz belə buyurmuşdur:
"Hər kim bir möminə lənət edərsə, bu, onu öldürmək kimi günahdır. Hər kim bir möminə küfr isnad etsə, bu da onu öldürmək kimi günahdır."( Təcrid Tərcüməsi, 12: 139.) Bu hədisin izahında belə deyilməkdədir: "Çünki lənət, möminin üxrəvi (axirət) nemətlərdən məhrum olmasını təmənnidir,xahişdir, öldürməklə eynidir, günahdır." Bu məsələdə rəvayət edilən bir başqa hədis də belədir:
"Şübhəsiz, lənət bir kimsəyə yönəldildiyi zaman ona yönələr. Əgər ona bir yol və mənfəz (dəlik) taparsa (o kimsə lənəti haqq etmişsə) onda qalar. Lənət haqqı deyilsə, "Ey Rəbbim, filan kimsəyə yönəldildim, lakin ona nə bir yol və nə də bir mənfəz tapa bilmədim" deyər. Ona, "Gəldiyin yerə geri dön" deyilər. (ət-Tergib ve'-Tərhib, 3: 473.)
Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) bir çox hədislərində lənət və qarğışı qadağan etmiş, bu şəkildə davranışın möminə yaraşmayacağını bildirmişdir. Yəni heç bir haqlı və məşru bir səbəb yoxkən bir möminə lənət oxumaq böyük günahlardan sayılmışdır.
İbni Həcər lənəti ikiyə ayırar: Birincisi, müəyyən bir camaata, digəri də naməlum bir camaata edilən lənətdir. Bəlli bir camaata misal olaraq, Rəsulullah (s.ə.s.), Ra'lan, Zəkvan və Asabə qəbilələrinə lənət etmişdir; ancaq bunların küfr üzərinə öləcəklərini bilirdi. Naməlum bir camaat üzərinə edilən lənətə hədis kitablarında çox misal verilməkdədir ki, bu da ümumi bir ifadə içində keçməkdədir.
Məsələn, Peyğəmbərimiz faiz yeyənləri, oğurluq edənləri, malının zəkatını verməyənləri, içki emal edənləri, içənləri, rüşvət verib alanları, Müsəlmanları aldadanları, qadın paltarı geyən kişini, kişi paltarı geyən qadınları ... lənətləmişdir. (İbni Həcər əl-Heytəmi, əz-Zəvacir, 2: 6: -61.)
Təftazani bu məsələni, "buradakı lənət həqiqi mənada lənət olmayıb əsl məqsəd, bu əməllərin pisliyini bildirib insanları onlardan uzaqlaşdırmaqdır" şəklində izah edir.
Mehmet Paksu
Yaxşı bir insanın pis birinə bəddua etməsinin günahı var mı?
Zülmə uğrayan bir insanın bəddua etməsi günah deyildir. Ancaq səbəbsiz bəddua etmək doğru deyildir.
Rəsulullah Əfəndimiz (s.ə.s.): "Mən lânətçi olaraq göndərilmədim." (Müslim, birr 87) buyurur. Bir möminə lənət (bəddua) etmənin, onu öldürmək kimi olduğunu bildirir. (Buxari, ədəb 44)
Yenə Əfəndimiz sallallahu aleyhi və səlləm "Edilən bir lənətin (bədduanın) yerinə çatdığında haqsız yerə edildiyini görüncə sahibinə dönəcəyini" xəbər verir. (Tirmizî, Birr 48; Əbu Dâvûd, ədəb 45)
Bəzi ayə və hədislərdə mələklərin lənət etdiyi bildirilməkdədir. Mələklər lənət etsə nə olar, etməsə nə olar?
Qur'anda da mələklərin möminlər üçün dua etdikləri, zalımlar üçün lənət oxuduqları məlumatı vardır.
Mələklər günahsız olduqları üçün, dua və ya bəddualarının qəbul edilmə şansı olduqca çoxdur.
Bu səbəbdən, mələklərin bir kimsəyə lənət oxuması, onun dünya və axirət xoşbəxtliyini yox etməyə vəsilə ola bilən bir bədduadır. "Lənət olsun" demək, "Allah'ın rəhmətindən uzaq olsun" deməkdir. Onun üçün Qur'an və hədislərdə, mələklərin "lənət" etdiyi şəxslərin etdikləri yanlış işlərə diqqət çəkilməkdədir. Şəxslərdən çox, edilən söz mövzusu işlərin çirkinliyinə və onların insanı rəhmətdən necə uzaqlaşdıracağına işarə edilməkdədir.
Ayrıca "lənət" Allah tərəfindən olarsa birbaşa cəzalandırmaq, Mələklər və insanlar tərəfindən olarsa söz mövzusu cəzaya tərəfdar olmaq mənasına gəlir. Aşağıdakı ayələrdə "lənət" in bütün bu növlərini görməkdəyik.
"Kafir olub kafir kimi də ölənlərə Allahın, mələklərin və bütün insanların lənəti olsun! Onlar bu lənətin içərisində həmişəlik qalarlar. Onların əzabı yüngülləşdirilməyəcək və onlara möhlət də verilməyəcəkdir."(Bəqərə, 2 / 161-162)
"İman gətirdikdən, Peyğəmbərin həqiqi peyğəmbər olduğuna şahid olduqdan və özlərinə aydın dəlillər gəldikdən sonra kafir olan adamları Allah necə doğru yola yönəldər? Allah zalım adamları doğru yola yönəltməz. Onların cəzası, şübhəsiz ki, Allahın, mələklərin və bütün insanların onları lənətləməsidir. " (Ali İmran, 3 / 86-87)
Lənəti gərəkdirən vəsflər üçdür:
1.Küfür / inkar.
2. Bidət.
3. Fisk.
Bu sifətlərin hər birində lənətin üç mərtəbəsi vardır:
Birinci mərtəbə: Ümumi bir xüsusiyyətdən dolayı lənət etməkdir. "Allah'ın lənəti, kafirlərin, bidətçilərın və fasiqlərin üzərinə olsun" deyilməsi kimi ...
İkinci mərtəbə: Daha xüsusi vəsflərlə lənət etməkdir. "Allah'ın lənəti, Yəhudilər, Xristianlar, Atəşpərəstlər, Qədərilər, Xaricilər, Rafiziler və ya zina edənlər, zalımlar və faizcilər üzərinə olsun" deyilməsi kimi ... Bütün bunlar caizdir. Lakin bidətçilərın vəsflərinə lənət etməkdə təhlükə vardır. Çünki bidətin tam dəqiq olaraq- bilinməsi çətindir. Onun haqqında peyğəmbərdən nəql edilən bir bəyan / açıqlama söz mövzusu olmamışdır. Bu baxımdan bu qisim lənətdən avamın (adi möminlərin) çəkinməsi uyğun olar. Çünki belə bir lənət oxuma, bənzərləri ilə muaraza(müzakirə) etməyi təşviq edər. Bu isə, xalq arasında mübahisələrin olmasına və fitnə-fəsadın yaranmasına səbəb olur.
Üçüncü mərtəbə: Müəyyən bir şəxsə lənət oxumaqdır. Bu cür lənət oxumaqda təhlükə vardır. Məsələn "Allahın lənəti Zeydin üzərinə olsun! O kafirdir və ya fasiq və ya bid'atçıdır “ demək kimi ...
Bu mövzunu belə yekunlaşdırmaq mümkündür: şər'an / İslam'da lənət edildiyi sabit olan kəslərə lənət oxumaq caizdir. "Allah, Firona, Əbu Cəhilə lənət etsin" demək kimi ... Çünki bu kəslər küfr üzərində ölmüş və bu hal şər'an da bilinməkdədir.
Ancaq, bizim zamanımızda (Hz. Peyğəmbərin vəfatından sonra) müəyyən bir şəxsə məsələn yəhudilik xüsusiyyətindən ötürü- lənət oxumaq təhlükəlidir. Çünki bu şəxsin yəhudilikdən dönüb müsəlman olma və Allah nəzdində müsəlman olaraq ölmə ehtimalı vardır. O halda onun lənətlənmiş olduğuna necə hökm edilə bilər?
Sualda "lənətlə xatırlandığı" ifadə edilənlərin hamısında, lənət oxumağın ikinci mərtəbəsində göstərilən xüsusi vəsflər söz mövzusudur. Bu vəsflərin lənətlənmiş olması demək, Allah'ın bunları xoş görmədiyi rəhmətindən uzaqlaşdırdığı, rəhmətin əhatə dairəsinə almadığı vəsflərdir.
Bunların belə olduğu açıqdır. Çünki, Allah'ın qadağan etdiyi hər şey onun razı olmadığı şeylərdir. Rəhməti və razılığı isə, xoşlandığı şeyləri əhatə edir. O halda, söz mövzusu hədis rəvayətlərində yer alan vəsflərin hamısı, qadağan siyahısında yer alan xüsuslardır.
İslamda bir vəsfin pis olması, Allah'ın rəhmətindən uzaq bir mövqeyə sahib olması, o vəsflərin Cənnətliklər deyil, cəhənnəmliklərin vəsfləri olduğu mənasına gəlir. Yəni, hər hansı bir kimsə bu pis vəsflərə sahib olduğu üçün cənnətə girməz. Amma bu vəsflərə ölçülən dəyər, o vəsfləri daşıyan şəxslər üçün hər zaman etibarlı olduğu mənasını verməz. Çünki;
a. İslam'da tövbə qapısı hər zaman açıqdır. Tövbə edərək bu vəsflərindən imtina edən kimsənin artıq cənnət yoluna girdiyi qəbul edilir.
b. Hər kafirin bütün sifətlərinin hər zaman kafir olması gərəkmədiyi kimi, hər möminin də bütün sifətlərinin hər zaman mömin olması vaqe deyildir. Necə ki bir kafir, imanın bir özəlliyi olan doğruluğu-dürüstlüyü təqib edə bilər. Həmçinin, Bir mömin də, küfrün bir özəlliyi olan yalançılığı-aldatmacılığı edə bilər. İslam'da əsl sərvət olan iman və ya küfr vəsfinə baxılır. Geriyə qalan müsbət-olumsuz- dəyərlər isə, bu əsl sərvəti gücləndirə bilər, lakin onları tamamilə dövrə xarici buraxa bilməz.
Buna görə, əsl sərvəti olan imana sahib bir kimsənin yaxşı tərəfi, pis vəsflərinə qalib gəlirsə o insan Cənnətlikdir. Bu xüsus Qariə surəsində açıqca bildirilmişdir. c. İmanla qəbirə girən bir kimsənin əfv edilməsi hər zaman ehtimal daxilindədir. Çünki Qur'an'da "şirkin xaricində hər günahın əfv edilə biləcəyinə" dair Allah'ın açıq bəyanı vardır.
Buna görə, hədislərdə lənətlənmiş olan vəsflərin şəxsiyyəti baxımından məlun bir mahiyyətə sahib olması, onların heç bir surətdə əfvə daxil olmayacağı mənasına gəlməz.
c. İmanla qəbirə girən bir kimsənin əfv edilməsi hər zaman ehtimal daxilindədir. Çünki Qur'an'da "şirkin xaricində hər günahın əfv edilə biləcəyinə" dair Allah'ın açıq bəyanı vardır.
Buna görə, hədislərdə lənətlənmiş olan vəsflərin şəxsiyyəti baxımından məlun bir mahiyyətə sahib olması, onların heç bir surətdə əfvə daxil olmayacağı mənasına gəlməz.
Aktual bir ifadəylə; bu məlun xüsusiyyətləri daşıyan kəslər, hər zaman peşmançılıq qanunundan faydalana bilər və ya -şərtlərinə uyğun olaraq- ümumi əfv əhatəsinə girə bilərlər.
Ancaq belə də olsa bu vəsfləri, bu günahların yaxşı şeylər olduğunu əlbəttə söyləyə bilmərik. Bunlar özəlliyi etibarilə cəhənnəmə sürükləyən sürüşdürücü daşlardır. Məhz hədislərdə onların bu vəsflərinə diqqət çəkilmişdir.
Təftazani, Peyğəmbərimizin (s.ə.s.) faiz yeyənləri, oğurluq edənləri, malının zəkatını verməyənləri, içki emal edənləri, içənləri, rüşvət verib alanları, Müsəlmanları aldadanları, qadın paltarı geyən kişini, kişi paltarı geyən qadınları ... lənətləməsini, "həqiqi mənada lənət olmayıb əsl məqsəd , bu əməllərin pisliyini bildirib insanları onlardan çəkindirməkdir "şəklində açıqlayar. (İbni Həcər əl-Heytəmi, əz-Zəvacir, 2: 6: -61)
Uzaqlaşdırma bəddua, həqarət, söyüb sayma, əzab, Allah'ın rəhmətindən uzaqlaşma, qəzəb etmə, bəddua etmə, buğz etmə, uzaq durma, müxalifət etmək.
Lənət, Qur'anda bir neçə dəfə və bütün mənalarında istifadə edilmişdir. Necə ki "... Hər ümmət (atəşə) girdikcə yoldaşına lənət etdi ..." (əl-Ə'RAF 7/38) ayəsində həqarət, söyüb sayma mənasında İsrail oğullarından inkar edənlərə Davud və Məryəm oğlu İsanın dili ilə lənət edilmişdir ... "(əl-Maidə 5/78),
"..Məhz onlara həm Allah lənət edər, həm bütün lənət ədəbilənlər lənət edər" (əl-Bəqərə, 2/159) ayələrində bəddua. Qəlblərimiz pərdəlidir dedilər. Xeyr, amma inkarlarına görə Allah onları lənətləmişdir "(əl-Bəqərə, 2/88) ayəsində Allah'ın rəhmətindən uzaqlaşdırma və qəzəb etmə mənalarını dilə gətirmək üzrə istifadə edilmişdir. Şeytana "məl`un" (lənətlənmiş) deyilməsi də Allah'ın rəhmətindən qovulması, qəzəbinə uğraması səbəbiylədir.
Bu cür istifadələrdən ayrı olaraq Qur'anın iki yerində iki qarşılıqlı lənətləşmədən söz edilir. Bunların ilkində Hz. Peyğəmbər sallallahu aleyhi və səlləm`ə belə buyurulur:
"Kim sənə gələn elmdən sonra səninlə mübahisəyə qalxarsa də ki: Gəlin oğullarımızı və oğullarınızı, qadınlarımızı və qadınlarınızı, özümüzü və özünüzü çağıraq, sonra könüldən dua edək, yalan söyləyənlərə Allah'ın lənətini diləyək" (Ali -i İmran, 3/61) .
Bu ayətə əsasən Hz. Peyğəmbər (s.a.s), Hz. İsa (as) haqqında onunla mübahisə edən Nəcran Hristiyanlarını lənətləşməyə çağırmışdı. Ancaq, "mübahələ hadisəsi" olaraq bilinən bu hadisədə Xristianlar lənətləşməye yanaşmamışlardı.
İkincisində isə ər ilə arvadın qarşılıqlı, amma lənəti özlərinə diləmək formasında lənətləşmədən söz edilir. İslâm hüququnda Lian* olaraq adlandırılan bu hadisədə yoldaşına zina isnad edən, ancaq başqa bir şahid gətirə bilməyən ərin doğruluğuna dörd dəfə Allah'ı şahid tutması və sonra da əgər yalan söyləyirsə Allah'ın onu lənətləməsini diləməsi nəzərdə tutulur. Bu ittiham qarşısında qadının da ərinin yalan söylədiyinə dörd dəfə and içməsi və ardınca da yalan söyləyirsə Allah'ın qəzəbinə uğramağı diləməsi lazımdır (ən-Nur, 24 / 6-9). Qarşılıqlı edilən bu andlaşma və lənətleşmədən sonra qadın zina cəzasından xilas olar, ancaq ər-arvad arasında evlilik bağı qəti bir şəkildə sona çatar.
Hz. Peyğəmbər (sas) də lənət sözünü bəddua, buğz, həqarət kimi mənalarda istifadə etmişdir. Rəvayətlərdə Hz. Peyğəmbər (sas) 'in Bir-i Maun hadisəsində şəhid edilən müsəlmanlar səbəbiylə Rıl, Zekvan, Lıhyan və Usayya oğulları əleyhinə qırx səhər lənət oxuyaraq bəddua etdiyi bildirilir (Buxari, Cihad 17). Buna qarşılıq Hz. Peyğəmbər (sas), müsəlmanları təsadüfi lənət etməkdən mən etmiş, xüsusən əshabının bir-birinə və təbiət qüvvələrinə lənət etmələrini qadağan etmişdir (Əbu Davud Ədəb, 4908; Müslim, Birr, 80-87).
İslâm alimləri arasında kimlərə lənət edilib kimlərə edilməyəcəyi mövzusunda görüş ayrılığı vardır. Alimlərin bir hissəsi müsəlmanlara heç bir şəkildə lənət edilə bilməyəcəyi fikirindədir. Alimlərin digər bir hissəsi isə fasiq olan müsəlmanlara lənət edilə biləcəyini qəbul edirlər. Kafirlərə lənət edib edilə bilməyəcəyi də müzakirə mövzusu olmuşdur. Bəzi alimlər, kafirlərə qeydsiz şərtsiz lənət edilə biləcəyini qəbul edərkən bəziləri də bunun vacib olmadığını, onlara lənət edilə bilməklə yanaşı lənət etməmənin daha gözəl və faydalı olacağını müdafiə etmişlər (Fəxrəddin ər-Razi, Təfsir-i Kəbir Ter. III, 188; İbn Macə, Tərcümə və Şərhi , X, 148).
Ərtoğrul - O. Hakan Özalp
Qur'an'da Allah nə üçün bəddua və lənət etmişdir? Allah Təbbət surəsində bəddua etmiş midir?
Qur'an'dakı bəddua və lənətlər, bəlli vəsflərə sahib kəslərə yönəlmişdir. Qur'an, şəxslərdən çox vəsfləri, düşüncələri, muxatab (həmsöhbət) alır. Nəticə etibarilə o biri dünyada, insanların bir qisimi, Allah'ın rəhmətinə və ehsanlarına qovuşar, cənnətə girər. Bir qisimi də, onun lənətinə uğrayar / rəhmətindən uzaqlaşar, onun qəzəbi və əzabının mərkəzi olan cəhənnəm zindanına girər.
Allah'ın Qur'an'dakı bu cür ifadələri, əslində mərhəmətən söylənən bir xəbərdarlıqdır. Çünki, pisliyin nə olduğunu bilməyən ondan necə uzaqlaşa bilər? Yaxşılığa rəhbərlik etmək necə bir yoldur.
Qaldı ki, Qur'an'ın bu kimi sərt ifadələri, kafirlərə yönəlmişdir. Küfr və inkarçılıq isə, Allah'ın min bir isim və sifətlərinə qarşı bir meydan oxumaqdır. Kainatın minlər sənədiylə haqq və həqiqətin varlığına etdiyi şahidliyi rədd etmək mənasına gəlir. Yüz minlərlə peyğəmbərin minlər möcüzələrini və milyonlarla övliyanın milyonlarla kəşf və kəramətlərini inkar etmək hökmünə keçir.
Xülasə, küfr və inkar, Allah'ın bütün isim və sifətlərinin hədsiz təcəllilərini, kainatın hədd və hesaba gəlməz şahidliklərini yalanlamaq və onların hüququna hörmətsizlik olduğundan, bu sərt ifadələrlə onları xəbərdar etmək tam yerində bir bəlağatdır.
Təbbət surəsində bədduaya gəlincə:
Bu surənin məna şümulündə (ehtiva etmə) Əbu Ləhəbin şəxsində qiyamətə qədər onun zehniyyətinə və İslâm'a zidd olan insanların vəziyyəti açıqlanmışdır. Əbu Ləhəb bunlardan biridir. Dolaysıyla bu surədə vurğu edilən yalnız fani və ölümlü bir insanın xətalarını anlatmaq deyil, bu vəsiləylə bu cür xətalara düşməmək üçün qulları xəbərdar etməkdir.
Həm Allah Qur'an'da qullarının anlaycağı üslubda danışır ki, buna "tənəzzülat-ı ilahiyyə" deyilir. İnsanlar öz aralarında bəddua kimi qınama ifadələrini istifadə etməkdədirlər. Allah da qullarının anlayacağı şəkildə, xəta edən bir qulunun xətasına vurğu etmək və digər qullarına bildirmək üçün, xətanın dərəcəsinə görə şiddətli ifadələr istifadə etməkdədir. Bu şəkildə qullarını o xətalara qarşı xəbərdar etməkdədir. Həm İslâm'a qarşı olan Hz. Peyğəmbər (s.ə.s.) 'in əmisi da olsa iltimas (ayrıcalıq) görməyəcəyinə işarə var.
Elmalılı bu mövzuda belə deyər:
"Əbu Ləhəb, şəxsi göstərən bir ləqəb olmaqla yanaşı lüğəvi əsl mənası, 'alov atası' deməkdir. O baxımdan Hz. Peyğəmbər (s.ə.s.) 'ə və İslâm'a qarşı atəş püskürmək istəyib də, özünü cəhənnəmə atmış olan kafirlərin hamısının təmsilçisi olması səbəbiylə onun həlakı, hamısının həlâkına misal edilmişdir ki, bu da, "
"Allah'ın nurunu öz ağızları ilə söndürmək istəyirlər. Halbuki, kafirlər istəməsə də Allah, mütləq nurunu tamamlamaq istər." (Tövbə, 9/32)
"ayəsinin ifadə etdiyi anlama işarə olur. Künyələr (ləqəb), aləm adı olmaqla yanaşı, yerinə görə Xatəmi-Tainin comərdlik, Əbu Hənifənin elm ilə şöhrət tapması kimi sifətlik mənasına gəlmələrindən və mean elmində Əbu Ləhəb adının də 'atəş atası' demək olmasından dolayı, kinayə yolu ilə 'cəhənnəmlik' vəsfinə dəlalət edən məşhur bir misal olaraq deyilmişdir. Ayrıca kinayələr də, həqiqətin iradəsinə əngəl olmayacağına görə burada, söz mövzusu mənanın xüsusi bir önəmi vardır. Yəni məqsəd yalnız Əbu Ləhəbin şəxsini bildirməkdən ibarət olmayıb, onun vəsfinə və bu vəsfdə ona bənzəyənlərin hallarına də işarə edilmiş deməkdir." (H.Yazır, Haqq Dini Qur'an Dili)
Lənət nə deməkdir? Bir müsəlmana lənət etmənin gətirəcəyi məsuliyyət nədir?
Şəmsəddin Sami, Kamus-u Türki'də "lənət" sözünü açıqlayarkən bu kəlmənin eyni zamanda "bəddua" mənasında istifadə edildiyini də ifadə edər. Bəzi alimlər isə, "bəddua, lənətə yaxın bir şeydir" demişlər. Bəzi hədislərdə isə hər iki söz yanaşı zikr edilir.
Qur'an-ı Kərimdə "lənət" ifadəsi yer almaqdadır, lakin bu təbir başda müşrik və yəhudi olmaq üzrə kafirlərədir. Çünki "lənət" in mənası, "insanın Allah'ın rəhmət və əfvindən uzaq qalmasını istəməkdir."
Bu məsələyə işıq tutması baxımından bu barədə rəvayət edilən bəzi hədisləri nəql edək:
"Allah'ın lənəti, qəzəbi və Cəhənnəmi ilə lənətləşməyin." (Timizi Birr: 48.)
"Mömin lənət edici ola bilməz." (ət-Tergib vət-Terhfb, 3: 470.)
"Kamil bir mömin kimsəni pisləməz, lənətləməz, ifrata getməz və həyasızlıq etməz." (Tirmizi, Birr: 48. )
"Şübhəsiz ki, lənətçilər Qiyamət Günündə nə şəhid ola bilərlər, nə də şəfaətçi ..." (Müslim, Birr.)
Bir səfərində Peyğəmbər Əfəndimizə, "Ya Rəsulullah! Müşriklərə qarğış edin" deyildiyi zaman, Rəsulullah sallallahu aleyhi və səlləm belə cavab vermişdir: "Mən lənətçi olaraq göndərilmədim. Mən ancaq və ancaq rəhmət olaraq göndərildim "( Müslim, Birr: B7.)
Yenə bir dəfə Hz. Əbu Bəkir (Allah ondan razı olsun) kölələrindən bəzisinə lənət edirdi. Bu sırada Rəsulullah sallallahu aleyhi və səlləm gəldi və Hz. Əbu Bəkirə belə buyurdu: "Həm sıddıqlar, həm də lənət edicilər ... Xeyr, Kəbənin Rəbbinə and olsun ki, bu ola bilməz."
Bunun üzərinə Hz. Əbu Bəkir kölələrindən bəzilərini azad etdi və daha sonra gələrək, "Bir daha etməyəcəyəm" deyə Rəsulullaha söz verdi. (ət-Tergib vət-Tərhtb, 3: 469.)
Müslimin rəvayət etdiyi bir hədisdə isə, "sıddıq bir kimsəyə lənətçi olması yaraşmaz" buyurmuşlar. (Müslim, biir: 84.)
Möminə edilən lənətin məs'uliyətinə gəlincə; bu barədə da Peyğəmbərimiz belə buyurmuşdur:
"Hər kim bir möminə lənət edərsə, bu, onu öldürmək kimi günahdır. Hər kim bir möminə küfr isnad etsə, bu da onu öldürmək kimi günahdır."( Təcrid Tərcüməsi, 12: 139.) Bu hədisin izahında belə deyilməkdədir: "Çünki lənət, möminin üxrəvi (axirət) nemətlərdən məhrum olmasını təmənnidir,xahişdir, öldürməklə eynidir, günahdır." Bu məsələdə rəvayət edilən bir başqa hədis də belədir:
"Şübhəsiz, lənət bir kimsəyə yönəldildiyi zaman ona yönələr. Əgər ona bir yol və mənfəz (dəlik) taparsa (o kimsə lənəti haqq etmişsə) onda qalar. Lənət haqqı deyilsə, "Ey Rəbbim, filan kimsəyə yönəldildim, lakin ona nə bir yol və nə də bir mənfəz tapa bilmədim" deyər. Ona, "Gəldiyin yerə geri dön" deyilər. (ət-Tergib ve'-Tərhib, 3: 473.)
Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) bir çox hədislərində lənət və qarğışı qadağan etmiş, bu şəkildə davranışın möminə yaraşmayacağını bildirmişdir. Yəni heç bir haqlı və məşru bir səbəb yoxkən bir möminə lənət oxumaq böyük günahlardan sayılmışdır.
İbni Həcər lənəti ikiyə ayırar: Birincisi, müəyyən bir camaata, digəri də naməlum bir camaata edilən lənətdir. Bəlli bir camaata misal olaraq, Rəsulullah (s.ə.s.), Ra'lan, Zəkvan və Asabə qəbilələrinə lənət etmişdir; ancaq bunların küfr üzərinə öləcəklərini bilirdi. Naməlum bir camaat üzərinə edilən lənətə hədis kitablarında çox misal verilməkdədir ki, bu da ümumi bir ifadə içində keçməkdədir.
Məsələn, Peyğəmbərimiz faiz yeyənləri, oğurluq edənləri, malının zəkatını verməyənləri, içki emal edənləri, içənləri, rüşvət verib alanları, Müsəlmanları aldadanları, qadın paltarı geyən kişini, kişi paltarı geyən qadınları ... lənətləmişdir. (İbni Həcər əl-Heytəmi, əz-Zəvacir, 2: 6: -61.)
Təftazani bu məsələni, "buradakı lənət həqiqi mənada lənət olmayıb əsl məqsəd, bu əməllərin pisliyini bildirib insanları onlardan uzaqlaşdırmaqdır" şəklində izah edir.
Mehmet Paksu
Yaxşı bir insanın pis birinə bəddua etməsinin günahı var mı?
Zülmə uğrayan bir insanın bəddua etməsi günah deyildir. Ancaq səbəbsiz bəddua etmək doğru deyildir.
Rəsulullah Əfəndimiz (s.ə.s.): "Mən lânətçi olaraq göndərilmədim." (Müslim, birr 87) buyurur. Bir möminə lənət (bəddua) etmənin, onu öldürmək kimi olduğunu bildirir. (Buxari, ədəb 44)
Yenə Əfəndimiz sallallahu aleyhi və səlləm "Edilən bir lənətin (bədduanın) yerinə çatdığında haqsız yerə edildiyini görüncə sahibinə dönəcəyini" xəbər verir. (Tirmizî, Birr 48; Əbu Dâvûd, ədəb 45)
Bəzi ayə və hədislərdə mələklərin lənət etdiyi bildirilməkdədir. Mələklər lənət etsə nə olar, etməsə nə olar?
Qur'anda da mələklərin möminlər üçün dua etdikləri, zalımlar üçün lənət oxuduqları məlumatı vardır.
Mələklər günahsız olduqları üçün, dua və ya bəddualarının qəbul edilmə şansı olduqca çoxdur.
Bu səbəbdən, mələklərin bir kimsəyə lənət oxuması, onun dünya və axirət xoşbəxtliyini yox etməyə vəsilə ola bilən bir bədduadır. "Lənət olsun" demək, "Allah'ın rəhmətindən uzaq olsun" deməkdir. Onun üçün Qur'an və hədislərdə, mələklərin "lənət" etdiyi şəxslərin etdikləri yanlış işlərə diqqət çəkilməkdədir. Şəxslərdən çox, edilən söz mövzusu işlərin çirkinliyinə və onların insanı rəhmətdən necə uzaqlaşdıracağına işarə edilməkdədir.
Ayrıca "lənət" Allah tərəfindən olarsa birbaşa cəzalandırmaq, Mələklər və insanlar tərəfindən olarsa söz mövzusu cəzaya tərəfdar olmaq mənasına gəlir. Aşağıdakı ayələrdə "lənət" in bütün bu növlərini görməkdəyik.
"Kafir olub kafir kimi də ölənlərə Allahın, mələklərin və bütün insanların lənəti olsun! Onlar bu lənətin içərisində həmişəlik qalarlar. Onların əzabı yüngülləşdirilməyəcək və onlara möhlət də verilməyəcəkdir."(Bəqərə, 2 / 161-162)
"İman gətirdikdən, Peyğəmbərin həqiqi peyğəmbər olduğuna şahid olduqdan və özlərinə aydın dəlillər gəldikdən sonra kafir olan adamları Allah necə doğru yola yönəldər? Allah zalım adamları doğru yola yönəltməz. Onların cəzası, şübhəsiz ki, Allahın, mələklərin və bütün insanların onları lənətləməsidir. " (Ali İmran, 3 / 86-87)
Lənəti gərəkdirən vəsflər üçdür:
1.Küfür / inkar.
2. Bidət.
3. Fisk.
Bu sifətlərin hər birində lənətin üç mərtəbəsi vardır:
Birinci mərtəbə: Ümumi bir xüsusiyyətdən dolayı lənət etməkdir. "Allah'ın lənəti, kafirlərin, bidətçilərın və fasiqlərin üzərinə olsun" deyilməsi kimi ...
İkinci mərtəbə: Daha xüsusi vəsflərlə lənət etməkdir. "Allah'ın lənəti, Yəhudilər, Xristianlar, Atəşpərəstlər, Qədərilər, Xaricilər, Rafiziler və ya zina edənlər, zalımlar və faizcilər üzərinə olsun" deyilməsi kimi ... Bütün bunlar caizdir. Lakin bidətçilərın vəsflərinə lənət etməkdə təhlükə vardır. Çünki bidətin tam dəqiq olaraq- bilinməsi çətindir. Onun haqqında peyğəmbərdən nəql edilən bir bəyan / açıqlama söz mövzusu olmamışdır. Bu baxımdan bu qisim lənətdən avamın (adi möminlərin) çəkinməsi uyğun olar. Çünki belə bir lənət oxuma, bənzərləri ilə muaraza(müzakirə) etməyi təşviq edər. Bu isə, xalq arasında mübahisələrin olmasına və fitnə-fəsadın yaranmasına səbəb olur.
Üçüncü mərtəbə: Müəyyən bir şəxsə lənət oxumaqdır. Bu cür lənət oxumaqda təhlükə vardır. Məsələn "Allahın lənəti Zeydin üzərinə olsun! O kafirdir və ya fasiq və ya bid'atçıdır “ demək kimi ...
Bu mövzunu belə yekunlaşdırmaq mümkündür: şər'an / İslam'da lənət edildiyi sabit olan kəslərə lənət oxumaq caizdir. "Allah, Firona, Əbu Cəhilə lənət etsin" demək kimi ... Çünki bu kəslər küfr üzərində ölmüş və bu hal şər'an da bilinməkdədir.
Ancaq, bizim zamanımızda (Hz. Peyğəmbərin vəfatından sonra) müəyyən bir şəxsə məsələn yəhudilik xüsusiyyətindən ötürü- lənət oxumaq təhlükəlidir. Çünki bu şəxsin yəhudilikdən dönüb müsəlman olma və Allah nəzdində müsəlman olaraq ölmə ehtimalı vardır. O halda onun lənətlənmiş olduğuna necə hökm edilə bilər?
Sualda "lənətlə xatırlandığı" ifadə edilənlərin hamısında, lənət oxumağın ikinci mərtəbəsində göstərilən xüsusi vəsflər söz mövzusudur. Bu vəsflərin lənətlənmiş olması demək, Allah'ın bunları xoş görmədiyi rəhmətindən uzaqlaşdırdığı, rəhmətin əhatə dairəsinə almadığı vəsflərdir.
Bunların belə olduğu açıqdır. Çünki, Allah'ın qadağan etdiyi hər şey onun razı olmadığı şeylərdir. Rəhməti və razılığı isə, xoşlandığı şeyləri əhatə edir. O halda, söz mövzusu hədis rəvayətlərində yer alan vəsflərin hamısı, qadağan siyahısında yer alan xüsuslardır.
İslamda bir vəsfin pis olması, Allah'ın rəhmətindən uzaq bir mövqeyə sahib olması, o vəsflərin Cənnətliklər deyil, cəhənnəmliklərin vəsfləri olduğu mənasına gəlir. Yəni, hər hansı bir kimsə bu pis vəsflərə sahib olduğu üçün cənnətə girməz. Amma bu vəsflərə ölçülən dəyər, o vəsfləri daşıyan şəxslər üçün hər zaman etibarlı olduğu mənasını verməz. Çünki;
a. İslam'da tövbə qapısı hər zaman açıqdır. Tövbə edərək bu vəsflərindən imtina edən kimsənin artıq cənnət yoluna girdiyi qəbul edilir.
b. Hər kafirin bütün sifətlərinin hər zaman kafir olması gərəkmədiyi kimi, hər möminin də bütün sifətlərinin hər zaman mömin olması vaqe deyildir. Necə ki bir kafir, imanın bir özəlliyi olan doğruluğu-dürüstlüyü təqib edə bilər. Həmçinin, Bir mömin də, küfrün bir özəlliyi olan yalançılığı-aldatmacılığı edə bilər. İslam'da əsl sərvət olan iman və ya küfr vəsfinə baxılır. Geriyə qalan müsbət-olumsuz- dəyərlər isə, bu əsl sərvəti gücləndirə bilər, lakin onları tamamilə dövrə xarici buraxa bilməz.
Buna görə, əsl sərvəti olan imana sahib bir kimsənin yaxşı tərəfi, pis vəsflərinə qalib gəlirsə o insan Cənnətlikdir. Bu xüsus Qariə surəsində açıqca bildirilmişdir. c. İmanla qəbirə girən bir kimsənin əfv edilməsi hər zaman ehtimal daxilindədir. Çünki Qur'an'da "şirkin xaricində hər günahın əfv edilə biləcəyinə" dair Allah'ın açıq bəyanı vardır.
Buna görə, hədislərdə lənətlənmiş olan vəsflərin şəxsiyyəti baxımından məlun bir mahiyyətə sahib olması, onların heç bir surətdə əfvə daxil olmayacağı mənasına gəlməz.
c. İmanla qəbirə girən bir kimsənin əfv edilməsi hər zaman ehtimal daxilindədir. Çünki Qur'an'da "şirkin xaricində hər günahın əfv edilə biləcəyinə" dair Allah'ın açıq bəyanı vardır.
Buna görə, hədislərdə lənətlənmiş olan vəsflərin şəxsiyyəti baxımından məlun bir mahiyyətə sahib olması, onların heç bir surətdə əfvə daxil olmayacağı mənasına gəlməz.
Aktual bir ifadəylə; bu məlun xüsusiyyətləri daşıyan kəslər, hər zaman peşmançılıq qanunundan faydalana bilər və ya -şərtlərinə uyğun olaraq- ümumi əfv əhatəsinə girə bilərlər.
Ancaq belə də olsa bu vəsfləri, bu günahların yaxşı şeylər olduğunu əlbəttə söyləyə bilmərik. Bunlar özəlliyi etibarilə cəhənnəmə sürükləyən sürüşdürücü daşlardır. Məhz hədislərdə onların bu vəsflərinə diqqət çəkilmişdir.
Təftazani, Peyğəmbərimizin (s.ə.s.) faiz yeyənləri, oğurluq edənləri, malının zəkatını verməyənləri, içki emal edənləri, içənləri, rüşvət verib alanları, Müsəlmanları aldadanları, qadın paltarı geyən kişini, kişi paltarı geyən qadınları ... lənətləməsini, "həqiqi mənada lənət olmayıb əsl məqsəd , bu əməllərin pisliyini bildirib insanları onlardan çəkindirməkdir "şəklində açıqlayar. (İbni Həcər əl-Heytəmi, əz-Zəvacir, 2: 6: -61)
