İnanmaq ehtiyacı anadangəlmədirmi? (təshih)
İsveçrəli psixoloq Piərre Bovet, "Din Duyğusu və Uşaq Psixologiyası" adlı əsərində, müəyyən bir yaşa gələn bütün normal uşaqların, məhz özlərinə məxsus tamamilə "öz malları" olan (yəni fitrətlərində olan) sanki "təbii bir dinləri" vardır. Bu ibtidai inancların təşəkkülündə, cəmiyyət qədər, fərdin şüur, idrak və müzəyyiləsi də əhəmiyyətli rol oynayar. Bəlkə uşaq, cəmiyyətdən əldə etdiyi dini anlayışların mahiyyətini, birbaşa özü təyin edir. Ancaq, zaman keçdikcə cəmiyyət ilə öz arasındakı təzadları görər, yeni adaptasiyalara gedər. Sevgili Peyğəmbərimiz sallallahu aleyhi və səlləm'dən öyrəndiyimizə görə:
"Bütün uşaqlar İslam fitrəti üzrə doğularlar, daha sonra, onları, anaları, ataları (və cəmiyyət) bu və ya digər dinə yönəldər."
In his work entitled "The Sense of Religion and the Child Psychology", the Swiss psychologist Pierre Bovet writes that all children at a certain age have a natural religion which is peculiar to them, in other words, a religion, which is in their nature innately. In the formation of these preliminary beliefs, the individuals conscience, comprehension, and imagination take part as well as the society itself. The child himself determines the content of religious concepts that he acquires from the society. Yet in the course of time, he sees the discrepancies between the society and himself, and adopts new ways. As our Glorious Prophet (PBUH) announces, “All children are born on the Islamic nature, afterwards their parents make them adopt this and that religion.”
Uşaqların "fitri dini" mövzusunda bir çox elm və fikir adamı araşdırma etmişdir. Bunlardan biri də Amerikalı filosof William Jamesdir. O, uşaqda, cəmiyyətin müdaxiləsi olmadan meydana gələn "təbii din duyğularını" tutmaq üçün, Ballard adında, on bir yaşına qədər, heç bir dərs almamış olan kar və dilsiz bir uşağın xatirələrini və davranışlarını incələmişdir. Sonradan yaxşı bir təhsildən keçirilən bu uşaq, təhsildən əvvəlki "metafizik" düşüncə və duyğularını beləcə özətləmişdir:
Many scientists and thinkers have made researches about the innate religion of children. One of them is American philosopher William James. In order to catch the natural religious senses in a child without any interference, he examined the memories and behaviors of a deaf and dumb child named Ballard who until the age of eleven did not receive any sort of instruction. The child, who received quite good education, afterwards, summarized his pre-education metaphysical thoughts and feelings as follows:
"Atamla gəzintiyə çıxdığımız olurdu. Təbiət və mənzərələr mənə çox təsir edirdi. Danışmağı və yazmağı bilmir, fəqət düşünürdüm. Öz özümə soruşurdum: "Görəsən dünya necə var oldu?","İnsan, həyata necə başladı?","Bitkilər və digər canlılar necə meydana gəldi?","Dünyanı, Ayı, Günəşi var edən səbəb nədir?","Bu əşya aləmi necə doğuldu?","Bütün bu sualları kim ağlıma gətirir?","İlk insan, ilk heyvan, ilk bitki, toxumsuz necə meydana gəldilər?","Haradan gəlib hara gedirik?","Kainatın başlanğıcı necə ola bilərdi? "Xüsusilə, bu suala cavab tapa bilməzdim. Düşünər, düşünər vaz keçər, bir müddət sonra, yenə eyni məsələyə qayıdardım." (bax. Piərre Bovet, Din Duyğusu və Uşaq Psixologiyası, s.71-72).
“We were going out for a walking with Daddy. The scenery and landscape impressed me. I was speech-impaired and did not know how to write. I asked myself: “How did the world come into existence?”, “How did man start to live?”, “How did plants and other beings come into existence?”, “What causes the world, the sun, and the moon to exist?”, “How did this world of beings come into existence?”, “Who makes me think of all these questions?”, “How did the first human being, animal, plant without a seed, come into existence?”, “Where are we coming from and going to?”, “How was the beginning of the universe?”, I especially was unable to find an answer to this question. I was thinking of it then I gave it up, and then after a while I turned to the same matter.” (See. Pierre Bovet, the Sense of Religion and the Child Psychology, p: 71-72).
Daha bir çox psixoloq bu mövzunu araşdırmış, aşağı yuxarı eyni nəticələrə gəlmişlər. Beləcə aydın olmuşdur ki, uşaq da ən kiçik yaşdan etibarən, kainata və təbiətə maraqla yönələr və yuxarıda nümunəsini verdiyimiz sualları soruşarlar. Bu, insanın "təbiəti" dir, "fitrəti" dir. Göründüyü kimi, bu suallar, sadəcə mütəfəkkirlərin və filosofların deyil, uşaq, gənc və yetkin hər kəsin zehinini məşğul etməkdədir.
Many other psychologists have researched this matter and approximately got similar results. Thus, it has been clear those children since early ages have been directing their attention to the universe and nature and asking the questions the examples of which we have given above. This is man’s nature. As seen, these questions set not only thinkers and philosophers but also children, young people, and adults into thinking.
Uca və müqəddəs kitabımız Qur'an-ı Kərim, Böyük Peyğəmbər Hz. İbrahim Aleyhissalam'ın uşaq yaşda olarkən, təbiətə və kainata yönələrək ulduzlarda, Ay'da və Günəş'də Uca Yaradanı arayışını, daha sonra bunları aşıb "ötələrin ötəsinə" doğru qanadlanışını nə gözəl izah edir.
"Bütün uşaqlar İslam fitrəti üzrə doğularlar, daha sonra, onları, anaları, ataları (və cəmiyyət) bu və ya digər dinə yönəldər."
In his work entitled "The Sense of Religion and the Child Psychology", the Swiss psychologist Pierre Bovet writes that all children at a certain age have a natural religion which is peculiar to them, in other words, a religion, which is in their nature innately. In the formation of these preliminary beliefs, the individuals conscience, comprehension, and imagination take part as well as the society itself. The child himself determines the content of religious concepts that he acquires from the society. Yet in the course of time, he sees the discrepancies between the society and himself, and adopts new ways. As our Glorious Prophet (PBUH) announces, “All children are born on the Islamic nature, afterwards their parents make them adopt this and that religion.”
Uşaqların "fitri dini" mövzusunda bir çox elm və fikir adamı araşdırma etmişdir. Bunlardan biri də Amerikalı filosof William Jamesdir. O, uşaqda, cəmiyyətin müdaxiləsi olmadan meydana gələn "təbii din duyğularını" tutmaq üçün, Ballard adında, on bir yaşına qədər, heç bir dərs almamış olan kar və dilsiz bir uşağın xatirələrini və davranışlarını incələmişdir. Sonradan yaxşı bir təhsildən keçirilən bu uşaq, təhsildən əvvəlki "metafizik" düşüncə və duyğularını beləcə özətləmişdir:
Many scientists and thinkers have made researches about the innate religion of children. One of them is American philosopher William James. In order to catch the natural religious senses in a child without any interference, he examined the memories and behaviors of a deaf and dumb child named Ballard who until the age of eleven did not receive any sort of instruction. The child, who received quite good education, afterwards, summarized his pre-education metaphysical thoughts and feelings as follows:
"Atamla gəzintiyə çıxdığımız olurdu. Təbiət və mənzərələr mənə çox təsir edirdi. Danışmağı və yazmağı bilmir, fəqət düşünürdüm. Öz özümə soruşurdum: "Görəsən dünya necə var oldu?","İnsan, həyata necə başladı?","Bitkilər və digər canlılar necə meydana gəldi?","Dünyanı, Ayı, Günəşi var edən səbəb nədir?","Bu əşya aləmi necə doğuldu?","Bütün bu sualları kim ağlıma gətirir?","İlk insan, ilk heyvan, ilk bitki, toxumsuz necə meydana gəldilər?","Haradan gəlib hara gedirik?","Kainatın başlanğıcı necə ola bilərdi? "Xüsusilə, bu suala cavab tapa bilməzdim. Düşünər, düşünər vaz keçər, bir müddət sonra, yenə eyni məsələyə qayıdardım." (bax. Piərre Bovet, Din Duyğusu və Uşaq Psixologiyası, s.71-72).
“We were going out for a walking with Daddy. The scenery and landscape impressed me. I was speech-impaired and did not know how to write. I asked myself: “How did the world come into existence?”, “How did man start to live?”, “How did plants and other beings come into existence?”, “What causes the world, the sun, and the moon to exist?”, “How did this world of beings come into existence?”, “Who makes me think of all these questions?”, “How did the first human being, animal, plant without a seed, come into existence?”, “Where are we coming from and going to?”, “How was the beginning of the universe?”, I especially was unable to find an answer to this question. I was thinking of it then I gave it up, and then after a while I turned to the same matter.” (See. Pierre Bovet, the Sense of Religion and the Child Psychology, p: 71-72).
Daha bir çox psixoloq bu mövzunu araşdırmış, aşağı yuxarı eyni nəticələrə gəlmişlər. Beləcə aydın olmuşdur ki, uşaq da ən kiçik yaşdan etibarən, kainata və təbiətə maraqla yönələr və yuxarıda nümunəsini verdiyimiz sualları soruşarlar. Bu, insanın "təbiəti" dir, "fitrəti" dir. Göründüyü kimi, bu suallar, sadəcə mütəfəkkirlərin və filosofların deyil, uşaq, gənc və yetkin hər kəsin zehinini məşğul etməkdədir.
Many other psychologists have researched this matter and approximately got similar results. Thus, it has been clear those children since early ages have been directing their attention to the universe and nature and asking the questions the examples of which we have given above. This is man’s nature. As seen, these questions set not only thinkers and philosophers but also children, young people, and adults into thinking.
Uca və müqəddəs kitabımız Qur'an-ı Kərim, Böyük Peyğəmbər Hz. İbrahim Aleyhissalam'ın uşaq yaşda olarkən, təbiətə və kainata yönələrək ulduzlarda, Ay'da və Günəş'də Uca Yaradanı arayışını, daha sonra bunları aşıb "ötələrin ötəsinə" doğru qanadlanışını nə gözəl izah edir.
